Deze week kwamen honderd diabetespatiënten naar het Klinisch Chemisch Laboratorium (KCL) van Isala om bloed te doneren. Dit is een jaarlijks terugkerende happening. Het bloed wordt gebruikt om de gouden standaard te bepalen voor de HbA1c meters.
Naast de hoeveelheid glucose in het bloed, iets wat diabetespatiënten meerdere keren per dag meten, is de HbA1c ook een belangrijke waarde voor deze patiëntengroep. Deze waarde geeft aan hoe hoog de gemiddelde bloedsuikerspiegel was over een periode van zes tot acht weken. Voor een betrouwbare waarde is het belangrijk dat de point of care meters of de analyseapparaten in laboratoria juist zijn afgesteld (gekalibreerd). Daarvoor is een gouden standaard nodig. En die wordt dus al jaren gemaakt met behulp van het bloed van honderd diabetespatiënten uit de regio Zwolle.
Reünie
Er heerst een gezellig drukte bij het KCL. Diabetespatiënten kletsen ontspannen met elkaar aan de lange tafel in de wachtruimte. Voordat ze aan de beurt zijn om bloed af te laten nemen, genieten ze nog even van een kop koffie met iets er bij. Mensen informeren naar elkaars gezondheid en research analist Erna Lenters vraagt tussen de bedrijven door een man hoe het met zijn pasgeboren kleinzoon gaat. ‘De meeste patiënten doneren al jaren bloed. Het voelt daarom een beetje als een reünie.’
Gewoon aan meedoen
Voor Bert Brinkman, eigenaar van een aannemersbedrijf in Nieuwleusen, is het de vijfde keer dat hij bloed komt geven voor het vaststellen van de gouden standaard. ‘Maar ik kom wel vaker hoor. Als Erna mij belt met de vraag of ik bloed wil geven, dan doe ik dat altijd. Als je door zoiets makkelijks als bloed geven mee kunt werken aan een onderzoek naar misschien een geneesmiddel, of zoals nu aan het vaststellen van de gouden standaard, dan moet je daar gewoon aan meedoen.’ Bert rolt de mouw van zijn overhemd op en geroutineerd brengt Erna de naald in zijn arm.
Vertrouwen
De HbA1c is net als glucose voor diabetespatiënten een belangrijke waarde om te weten en het verloop er van in de gaten te houden. Erna: ‘Het is een onafhankelijke parameter die laat zien hoe hoog je bloedsuiker was in de afgelopen periode en wordt gebruikt om eventueel medicatie aan te passen. Als je zelf prikt en meet, bepaalt wat je net gegeten of gedaan hebt de hoogte van de glucose. Daarom is het zo belangrijk om te kunnen vertrouwen op je HbA1c. Dat betekent dat alle apparaten die deze waarde meten, point of care meters of grotere apparatuur in laboratoria, op dezelfde manier moeten zijn afgesteld. Dat doen fabrikanten dus aan de hand van de gouden standaard die wij jaarlijks maken van het bloed van onze donoren.’
Insuline spuiten
Bert is al twintig jaar diabetespatiënt. Dankzij een apparaatje op zijn arm, kan hij makkelijk aflezen hoe hoog zijn glucose is. ‘In het begin gebruikte ik alleen medicijnen. Maar dat ging niet goed, dus ging ik insuline spuiten. Het duurde even voordat mijn waardes stabiel waren. Dat kon de arts en diabetesverpleegkundige dus zien aan mijn HbA1c. Dan weer wat minder snelwerkende insuline, dan in de avond weer wat meer... Zelf houd ik het goed in de gaten en pas ik doseringen aan wanneer ik denk dat dit beter voor mij is.’
Tien pools
Ondertussen neemt Erna 250 milliliter bloed af bij Bert. Ook de andere vrijwilligers geven 250 milliliter bloed. Erna: ‘Wij nemen ook het bloed af van vijftien collega’s, oftewel mensen zonder diabetes. Van al het bloed dat wij verzamelen, maken wij tien pools. In iedere pool zit dus het bloed van tien patiënten, die qua HbA1c het dichtst bij elkaar zitten. Vervolgens sturen wij samen met het laboratorium van het Koningin Beatrix ziekenhuis in Winterswijk de pools naar 21 referentie laboratoria verspreid over de wereld.’ Ook het KCL van Isala is een referentie laboratorium. Analisten in deze laboratoria bepalen vervolgens de HbA1c waardes van de tien pools. Omdat 21 laboratoria meedoen, weet je zeker dat de uitkomst zeer nauwkeurig is. De gemiddelde HbA1c gebruiken de fabrikanten uiteindelijk om hun apparatuur mee te kalibreren.
Controles
Daarmee is het werk nog niet klaar. Erna: ‘Samen met het lab in Winterswijk controleren wij later in het jaar of de fabrikanten hun meters inderdaad goed hebben afgesteld. Dat doen wij door middel van twee controles die wederom gemaakt zijn van het bloed van de donoren en waaraan de referentielaboratoria een waarde hebben toegekend. Inmiddels doen meer dan 4000 laboratoria wereldwijd mee waardoor wij een goed beeld hebben of fabrikanten hun apparatuur goed hebben gekalibreerd of niet.’ Bert: ‘Ik ben blij dat die controles er zijn en dat wij als patiënten er op kunnen vertrouwen dat de gemeten waardes echt de juiste zijn. Eigenlijk zit ik altijd net wat te hoog, maar over een wat langere tijd gemeten, heb ik weinig schommelingen in mijn bloedsuikerspiegel. Ik voel mij goed, heb geen complicaties en kan doen wat ik wil.’
Grafiek
Een grafiek laat de positieve effecten van het jaarlijks vaststellen van een gouden standaard voor de HbA1c duidelijk zien. Erna: ‘Kijk, als je begin jaren negentig je HbA1c liet bepalen door bijvoorbeeld vier verschillende meters, kreeg je vier verschillende waardes. Welke is de juiste? Nu wij werken met een gouden standaard, liggen de waardes veel dichter bij elkaar en zegt het dus echt wat over de gezondheid van de diabetespatiënt en kun je het dus gebruiken voor het eventueel aanpassen van de medicijnen.’
Flesje
Het bloed van Bert zit inmiddels in een flesje. Met een verbandje om zijn arm stroopt hij zijn mouw naar beneden. Hij wenst iedereen nog een fijne dag en belooft er volgend jaar weer te zijn. ‘Maar waarschijnlijk wel eerder, want als Erna belt, dan kom ik.’