Contact
  1. ‘Goede communicatie met familie en naasten is één van onze belangrijkste taken’

In Isala zijn drie donatiecoördinatoren die orgaan- en weefseldonaties begeleiden. Ze staan familie en naasten bij, ondersteunen medische zorgprofessionals en zien erop toe dat de procedure goed verloopt.

Van links naar rechts op de trap: Bertie Knaake, Elly Mateboer, Renske Bannink

Renske Bannink, Bertie Knaake en Elly Mateboer vervullen samen de functie van donatiecoördinator in Isala Zwolle en Meppel. Daarnaast zijn ze ook werkzaam in de omliggende ziekenhuizen Harderwijk en Deventer. Zo is er op elk gewenst tijdstip een donatiecoördinator beschikbaar. Dat ze alle drie een achtergrond als IC-verpleegkundige hebben, is geen toeval. ‘Die ervaring is van grote meerwaarde’, vertelt Renske.

‘Als IC-verpleegkundige maak je veel ernstige situaties mee, heb je kennis van het medisch-technische en is het begeleiden van naasten een belangrijk onderdeel van je werk. Die ervaring kun je goed gebruiken bij een donatieprocedure. Je moet nabestaanden stap voor stap mee kunnen nemen in wat er gaat gebeuren.’

Zinvol werk

Ondersteuning van medisch professionals, scholing verzorgen over donatie, adviseren en begeleiden bij donatievraagstukken, communiceren met nabestaanden en betrokkenen; het pakket aan werkzaamheden van een donatiecoördinator is veelomvattend en afwisselend. Maar wat hen vooral drijft is het van betekenis kunnen zijn voor familie en naasten.

Renske: ‘De interesse bij mij was er al toen ik de opleiding tot IC-verpleegkundige deed. Mijn eindopdracht ging ook over donatie. Niet lang nadat ik begon met werken, ging ik het werk als donatiecoördinator er bijna als vanzelfsprekend bij doen.’ ‘Het begeleiden van familie en naasten bij een overlijden heeft mij altijd al aangesproken, vertelt Bertie, die het werk nu enkele jaren doet. ‘Om die reden heb ik nog een uitvaartopleiding gevolgd, maar dit stond voor mij toch te ver af van de zorg. Als donatiecoördinator kan ik beide combineren.’

Elly is donatiecoördinator sinds een jaar, naast haar werk als IC-verpleegkundige in Isala. ‘Die combinatie werkt goed omdat ik korte lijntjes heb op de afdeling. Eerder heb ik in academisch ziekenhuis op een afdeling voor getransplanteerden gewerkt. Ik zag wat donatie voor mensen kon betekenen en wilde daar graag bij betrokken blijven.’

Procedure

Hoe gaat zo’n orgaandonatieprocedure in z’n werk en wat is de rol van een donatiecoördinator? Elly: ‘In veel gevallen gaat het om een patiënt die op de IC aan de beademing ligt. Hij heeft ernstige hersenschade bijvoorbeeld door een ongeluk of een hersenbloeding, waarbij geen medische behandeling meer mogelijk is en de patiënt zal komen te overlijden. De dokter vertelt het slechte nieuws en wanneer de familie er aan toe is, stelt hij of zij de donatievraag en vertelt hij hoe de patiënt geregistreerd staat. Renske: ‘Soms zitten wij al bij zo’n gesprek om meer toelichting te kunnen geven op het hele proces, maar het kan ook dat we worden gebeld zodra er toestemming is verkregen.’

‘We nemen contact op met de transplantatiecoördinator uit het UMCG en begeleiden samen de hele procedure op de Intensive care. Waar nodig helpen wij de artsen en verpleegkundigen bij de onderzoeken die nodig zijn om vast te stellen wat de functie van de organen is en of ze geschikt zijn voor transplantatie. Het gehele proces van toestemming tot aan de donoroperatie kan soms wel 24 tot 48 uur in beslag nemen.’ ‘Voor de familie is dat vaak heel zwaar’, vult Bertie aan, ‘maar we horen ook wel terug van familie dat het prettig is om langer de tijd te hebben om bij hun geliefde te zijn. Daarom is het ook zo belangrijk dat wij zo goed mogelijk uitleggen wat er allemaal bij komt kijken en waarom dat allemaal nodig is.’ 

Nieuwe wet

Met de nieuwe donorwet die 1 juli is ingegaan, is de manier van registreren en daarmee ook de procedure veranderd. Wie zelf niets invult in het Donorregister, krijgt uiteindelijk “geen bezwaar tegen donatie” in zijn dossier te staan. Renske: ‘We hopen natuurlijk dat dit vooral bewuste keuzes zullen zijn. In de publieke campagnes wordt hier veel aandacht aan besteed. Ook krijg je als je nog niet geregistreerd staat, de komende periode nog meerdere brieven opgestuurd om je te herinneren jouw keuze in te vullen. Wie dit over een tijd nog steeds niet heeft gedaan, wordt geregistreerd met “geen bezwaar”.’

‘In de oude situatie moest de nabestaande vaak beslissen over eventuele orgaan- en/of weefseldonatie omdat de overledene hier zelf geen keuze in had gemaakt’, vertelt Bertie. ‘Op dat moment is het voor hen emotioneel heel zwaar om die beslissing te maken, waardoor ze sneller neigen naar een “nee”. We horen nog wel eens dat mensen daar later spijt van hebben gekregen omdat ze er bijvoorbeeld via een vriend van de overledene achter waren gekomen komen dat iemand het toch graag had gewild. In de nieuwe situatie staat iedereen in het Donorregister, dus hoeft de nabestaande dit niet meer op zo’n moeilijk moment te beslissen.

Bewustwording

‘Hopelijk gaan mensen door de nieuwe wet er met elkaar over praten en nadenken over wel of geen donor worden’, zegt Elly. ‘Uiteindelijk is het belangrijk om die keuze bewust vast te leggen of bewust “geen bezwaar”  te laten staan. Overigens kan iemand bij leven zijn of haar keuze te allen tijde nog aanpassen in het register. Pas na het overlijden gaat de arts ervan uit dat degene bij wie “geen bezwaar” in het Donorregister staat, hier ook daadwerkelijk geen bezwaar tegen had. Naasten en nabestaanden moeten dit in principe accepteren, maar een arts zal de orgaan-, en/of weefseldonatie uiteraard altijd met hen bespreken. Als de nabestaande het aannemelijk kan maken dat de overledene echt geen donor wilde zijn, gaat donatie niet door.’

Het zal nog een tijdje duren voordat veel mensen zich bewust hebben geregistreerd. De insteek van het gesprek met naasten over donatie zal geleidelijk aan veranderen. Een arts begint in plaats van de donatievraag te stellen, met het vertellen hoe iemand geregistreerd staat. Met ingang van de nieuwe wet is die informatieplicht er ook bijgekomen. Wij kunnen ons voorstellen dat wij als donatiecoördinatoren dan nog meer betrokken worden bij die gesprekken, bijvoorbeeld om te fungeren als vraagbaak maar ook om in een eerder stadium al te ondersteunen, bijvoorbeeld op de Spoedeisende hulp.’

Misverstanden

Over orgaandonatie doen helaas ook spookverhalen de ronde. Bijvoorbeeld dat een behandeling van een patiënt sneller stopt, als hij of zij organen doneert. ‘Dit is echt niet waar’, benadrukt Bertie. ‘Alle ziekenhuizen volgen een strikt protocol dat in de wet is vastgelegd. Een procedure begint pas als duidelijk is dat er geen medische behandeling meer mogelijk is en de patiënt zal gaan overlijden. Pas dan kan er orgaandonatie plaatsvinden.’  

Meer weten over orgaan- en/of weefseldonatie? Lees het hier.