Na ruim dertig jaar in het vak, nadert de pensioendatum van cardiothoracaal chirurg dr. George Brandon Bravo Bruinsma (66). Op 25 mei staat zijn allerlaatste operatie gepland. ‘Ik denk dat ik mijn laatste operatie laat doen door een arts-assistent in opleiding. Dat samen doen, lijkt mij het allerleukste. Na zo’n vierduizend operaties zal het raar voelen om voor de laatste keer aan de operatietafel te staan.’
Sinds begin 2018 biedt Isala Hartcentrum de deelopleiding tot cardiothoracaal chirurg aan. Een mijlpaal waar George trots op is. Een van de chirurgen die hij de afgelopen jaren opleidde, is Mohammad Ghamati (36). Hoe is George als opleider?
Mohammad: ‘Hij had als opleider ook oog voor mij als persoon. Ik kon met hem praten over de vaardigheden die je als arts nodig hebt, maar ik kon eveneens andere dingen met hem bespreken. Hij is een ervaren arts en dat geeft rust op de OK. Wanneer je zelf aan tafel staat en George is er bij, dan weet je dat hij voor je zorgt en dat het goed komt.’
En wat voor chirurg is Mohammad?
George: ‘Een uitstekend chirurg. Hij heeft niet de makkelijkste achtergrond en een lange route afgelegd. En als je dan ziet hoe blij hij hier kan rondstappen, dan heb ik daar veel waardering voor. Het geldt voor iedereen dat je inspanningen moet doen om hartchirurg te worden. En dat je er dingen voor moet laten. Maar als je ziet wat zijn weg was, dan verbleekt wat anderen er voor gedaan hebben. De eerste jaren van zijn opleiding volgde Mohammad in Nijmegen. Dus toen hij hier kwam, hoef je niet de basisdingen uit te leggen. Maar je kunt wel laten zien hoe je bepaalde operaties kunt benaderen. En dat soort aanwijzingen pakt hij goed op.’
Waarom noemt George de route die je hebt afgelegd lang?
Mohammad: ‘Samen met mijn ouders ben ik gemigreerd uit Iran. Ik was toen tien. Vijf jaar hebben wij in een asielzoekerscentrum gewoond en dat was niet altijd gemakkelijk. Mijn moeder is in Nederland gaan studeren. Dat wilde ik ook. Ze was mijn grote voorbeeld. Toen ik in opleiding was tot cardiothoracaal chirurg, werd ze ziek en uiteindelijk overleed ze. Mijn vrouw was op dat moment net zwanger en mijn moeder hielp altijd in de opvang van onze andere kinderen. Ik wilde er zijn voor mijn moeder en voor mijn gezin en koos er daarom toen voor om een dag minder te gaan werken. Om dit werk te kunnen doen moet je veel opgeven ook sociaal gezien. Toch is het voor mij ook belangrijk om een goede werk- privébalans te hebben. Als ik thuis goed in mijn vel zit, kan ik beter mijn werk doen.’
George: ‘Nu is het prima om een dag minder te gaan werken. Ik herinner mij nog dat wij in 2011 een chirurg wilden aannemen die ook aangaf vier dagen te willen werken. Dat vonden wij toen nog te ingewikkeld en niet bespreekbaar. De kinderen van Mohammad zullen hem gelukkig vaker zien. Nu ik terugkijk, vraag ik mij wel eens af hoe het voor mijn dochters is geweest. Vroeger werd je hard opgeleid. Na een dienst werkte je gewoon door. Er heerste een hero-culture in de vakgroep en op de OK. Daar komen wij nu, mede vanuit de veiligheidsaspecten, van terug.’
Om die hero-culture te doorbreken en de sfeer op de OK te veranderen, vroeg George aandacht voor het professioneel functioneren van de dokter. Zo nodigde hij in 2016 KNO-professor Jo Shapiro uit voor een lezing en paneldiscussie in Isala. Zij was directeur van het Center for Professionalism and Peer Support van het Brighams's and Womans hospital in Boston. Bovendien volgde George zelf een cursus aan het Institute for Healthcare Improvement in Cambridge/Harvard over professioneel functioneren, oftewel handelen en werken met respect voor elkaar en de patiënten. Met als rotsvaste overtuiging dat dit de veiligheid van de patiënt ten goede komt.
In het kader professioneel functioneren introduceerde jij de social sign-out. Wat houdt dat in?
George: ‘Ik wilde graag dat het operatieteam het tegen mij zei als ik iets niet op de juiste manier deed. Maar niemand deed dat. Om dat makkelijker te maken, introduceerde ik de social sign-out. Wanneer de operatie klaar is, vraag ik of iemand iets op of aan te merken heeft op mijn gedrag. Het blijkt beter te werken als ik zelf aangeef wanneer ik denk dat ik te bot of te scherp ben geweest. Als je dat niet van jezelf kunt zeggen en er niet over praat, dan blijft het zo rondhangen en blijf ik die botte chirurg. Het heeft echter twee kanten. Aan de ene kant wil je innemend zijn maar soms moet je gewoon directief reageren tijdens een operatie.’
Mohammed: ‘Het verandert wel merk ik. Maar ik snap ook dat als je van oudsher bent opgeleid tot hero-chirurg dat het moeilijk is om daar vanaf te stappen.’
Een goede sfeer op de OK draagt bij aan patiëntveiligheid. Veel eerder - in 2009 - ontwikkelde George samen met Arno Nierich (anesthesioloog-intensivist) de Isala Safety Check. Een korte controle vlak voordat de hartoperatie start. Terwijl de patiënt al op de tafel ligt en onder narcose is, gaat het OK-team alle orgaansystemen langs en met een slokdarmecho van het hart wordt gekeken of er nieuwe bevindingen zijn. Daar wordt dan de operatie eventueel op aangepast.
Waarom was de introductie van de Safety Check nodig?
George: ‘Op zich presteerden wij goed als hartcentrum. Maar de route was zeker niet altijd veilig en dan zijn de resultaten niet veilig verkregen. Als een aorta meer verkalkt blijkt dan verwacht en wij zien dat op de slokdarmecho tijdens de Safety Check, dan moet je beslissen om de operatie anders te doen of zelfs om helemaal niet te doen. Of via een andere methode op een later tijdstip. Een te ernstig verkalkte aorta geeft namelijk een hoger risico op bijvoorbeeld een herseninfarct.’
Mohammad: ‘In Nijmegen wordt de Safety Check niet gedaan. Toen ik mijn opleiding vervolgde in Isala, vond ik het eerst wel wennen. Weer een controlemoment. Maar je vangt er wel dingen mee. En als je dan de operatie kunt aanpassen, dan is dat beter voor de patiënt natuurlijk. Belangrijk is dat jij je echt bewust bent van de risico’s en niet blind de vinkjes gaat zetten.’
George: ‘Ik hoop dat na mijn pensioen ons gedachtengoed navolging houdt. Daarom hebben Arno en ik het samen opgezet. In Amerika gaan wij ook de Safety Check introduceren. Ik weet bijna zeker dat het daar gaat werken omdat je er mee kunt aantonen dat je de juiste behandeling, volgens de hoogste standaard hebt gedaan. Dat is nog belangrijker in een land met een claimcultuur.’
Door corona werden geplande hartoperaties uitgesteld. Dat betekende meer tijd voor George om na te denken over de invulling van zijn tijd tijdens zijn pensioen.
George: ‘Ik weet nog dat een oud collega van mij van 120 procent werken naar helemaal niets ging. Dat vond hij lastig. Door corona kreeg ik de tijd om er over na te denken. Ik wil weer meer romans gaan schrijven, ik zit nog in een expert programma en ik heb een piano gekocht. Ooit mijn bij-instrument toen ik percussie studeerde aan het conservatorium van het Muzieklyceum in Amsterdam. Ik ga het opereren en het samenwerken absoluut missen. Ik had nog wel half jaar door willen gaan om de twee arts-assistenten die ik begeleid over de eindstreep te helpen. Maar het stopt. Gelukkig kan ik met alle vertrouwen mijn werk overdragen aan Mohammad en de andere chirurgen.’
