Stemproblemen Stemproblemen

Oorzaak en behandeling

Het belang van spreken

Spreken is bij mensen het meestgebruikte communicatiemiddel. In veel beroepen moeten mensen hun stem vaak gebruiken, bijvoorbeeld in het onderwijs en de verkoop. Bij stemproblemen kunt u in uw spreken en dus in uw functioneren worden belemmerd. Als u spreekt, geeft u behalve de inhoud van uw woorden ook informatie over emoties. Zo kunt u dezelfde zin koel en afstandelijk uitspreken, maar ook warm en hartelijk. Afwijkend stemgeluid kan daarom een verkeerde indruk van uw stemming geven.

Hoe maakt u geluid?

Geluid ontstaat in het strottenhoofd (adamsappel) dat een verbinding vormt tussen de luchtpijp en de keelholte. In het strottenhoofd liggen de stembanden. Dit zijn twee plooien die door spieren naar elkaar kunnen worden gebracht en zo de luchtpijp afsluiten. Als de stembanden tegen elkaar worden gehouden, kunnen ze in trilling worden gebracht door de uitgeademde lucht. Deze stembandtrilling veroorzaakt het geluid dat te horen is.

Toonhoogte en klank

Door de spanning in de stembanden te veranderen, verandert de toonhoogte van het geluid. Ook deze spanningsverandering vindt plaats door spierbewegingen. Uiteraard wordt bij spreken niet alleen het strottenhoofd gebruikt. Het stemgeluid wordt omgezet in verschillende klanken door bewegingen van de lippen, tong, gehemelte en keel.

Stemstoornissen

Afwijkingen aan de stembanden beïnvloeden de trilling van de stembanden en dus het geluid dat u maakt. In het algemeen komt dit tot uiting in een vorm van hees- of schorheid.

Ontsteking

De meestvoorkomende aandoening is een ontsteking. Iedereen is weleens hees bij een verkoudheid. Vaak worden de infecties veroorzaakt door virussen en genezen ze vanzelf. Ook bij een bacteriële infectie is dit vaak het geval. Bij ernstige of chronische infecties kunnen medicijnen noodzakelijk zijn. Eventueel wordt gezocht naar een mogelijke infectiebron, bijvoorbeeld in de neusbijholten. Maar irritatie van de stembanden kan ook het gevolg zijn van:

• stemmisbruik;
• blootstelling aan irriterende gassen/dampen;
• roken;
• opstijgend maagzuur;
• (in een enkel geval) allergie.

Verlamming

Ook als de stembanden door een verlamming niet goed naar elkaar kunnen komen, klinkt de stem hees. Soms geneest een stembandverlamming. Dit is afhankelijk van de oorzaak. De arts zal dus proberen om de oorzaak van de verlamming te vinden. Als er geen herstel plaatsvindt, kan de stem vaak worden verbeterd door oefeningen (logopedische therapie). Tot slot kan zo nodig een operatie worden uitgevoerd.

Zwellingen

Er bestaan verschillende goedaardige zwellingen van de stembanden, zoals een stembandpoliep en stembandknobbels. Bij een stembandpoliep is de stem vaak te verbeteren door de zwelling (de poliep) te verwijderen. Deze ingreep vindt meestal onder narcose plaats.
Stembandknobbels kunnen ontstaan bij onjuist stemgebruik en zijn met logopedie vrijwel altijd te verhelpen. Als dit toch onvoldoende resultaat oplevert, kunnen de stembandknobbels operatief worden verwijderd. Na zo’n operatie volgt altijd een periode met logopedie.

Kanker

Heesheid kan ook worden veroorzaakt door kanker van de stembanden. Deze vrij zeldzame aandoening komt vooral voor bij wat oudere, rokende mannen. Deze vorm van kanker kan in een vroeg stadium meestal goed worden genezen, met nauwelijks gevolgen voor de stem. Hoe vroeger de diagnose wordt gesteld, hoe beter het dus is. Bij de minste twijfel zal daarom een verdacht stukje weefsel van de stemband nader onder de microscoop worden onderzocht. Dit weefsel wordt verkregen tijdens een kleine ingreep onder narcose.

Geen stoornis, toch stemproblemen

Soms worden bij patiënten met stemproblemen geen afwijkingen aan de stembanden gevonden. De stem klinkt slecht door het niet goed gebruiken van de stembanden tijdens het spreken. De reden hiervan is niet altijd te achterhalen. Soms sluiten mensen na een stembandinfectie hun stembanden niet goed. Misschien omdat zij hun stembanden hebben 'ontzien' tijdens de infectie. Anderen sluiten hun stembanden dan juist veel te krachtig. Wellicht omdat zij hun stem tijdens de infectie hebben geforceerd.

Lichamelijke conditie kan een rol spelen bij stemproblemen. Bij vermoeidheid wordt de stem misschien niet krachtig genoeg gebruikt. Emoties kunnen ook een oorzaak van verkeerd stemgebruik zijn, bijvoorbeeld door een te hoge spierspanning. Maar het komt vaak voor dat er geen duidelijke oorzaak wordt gevonden.

Stemonderzoek op de polikliniek

Uw KNO-arts zal onderzoeken of u uw stembanden verkeerd gebruikt. Dit kan met een keelspiegeltje of via een dun slangetje (scoopje) door de neus.

Soms is nader onderzoek met een stroboscoop nodig. Dat gebeurt op het speciale foniatrisch spreekuur, dat de KNO-arts samen met de logopedist houdt. De stroboscoop produceert lichtflitsjes waardoor de stembandtrilling vertraagd zichtbaar wordt gemaakt. Om de stembanden in beeld te brengen, wordt met een staafje (optiek) via de mond gekeken. Soms is het nodig om de keel met een spray te verdoven. In dat geval mag u tot een uur na het onderzoek niet eten of drinken, omdat u zich makkelijk zou kunnen verslikken.

Naar aanleiding van het onderzoek kan de arts u naar een logopedist verwijzen. Hij of zij leert u uw stem beter te gebruiken, onder andere door oefeningen te doen. Uiteraard kost dit enige tijd, inzet en geduld.

Wat kunt u zelf doen?

• niet roken, want roken is altijd slecht voor de stembanden;
• door uw neus ademen en voldoende water of ander vocht drinken (als uw slijmvlies uitdroogt, is het kwetsbaarder);
• de stem niet forceren als u flink verkouden bent, niet kuchen, schrapen, fluisteren en schreeuwen (dit is slecht voor de stembanden);
• rustig spreken, want als u te gehaast spreekt, heeft u geen tijd om uw stembanden op de juiste manier te gebruiken.

Contact

Heeft u nog vragen, dan staat de KNO-arts u tijdens het spreekuur graag te woord. Het kan handig zijn uw vragen van tevoren op papier te zetten. U kunt ook bellen naar de polikliniek KNO 088 624 23 84.

Daarnaast bestaat de mogelijkheid om de website van de Nederlandse Vereniging voor Keel-, Neus- en Oorheelkunde te raadplegen via www.kno.nl rubriek 'voorlichting'.

Kunt u niet komen? Laat het ons snel weten, dan maken wij een nieuwe afspraak.