Uit het oriënterend fertiliteitsonderzoek (OFO) is gebleken dat er bij u sprake is van een onregelmatig optredende of uitblijvende eisprong (ovulatie). Dit kan zich uiten in een zeer onregelmatige, een lange of afwezige menstruele cyclus. Een vrouw met een menstruele cyclus tussen de drie en vijf weken heeft per jaar ongeveer dertien keer een eisprong en dus dertien keer per jaar kans op een zwangerschap. Als een eisprong minder vaak optreedt, is er vanzelfsprekend ook een verlaagde kans op zwangerschap. Bij minder dan tien keer een eisprong per jaar kan het zinvol zijn om dit met behulp van ovulatie-inductie te corrigeren. Een ovulatie-inductie is een behandeling met medicijnen (lLetrozol® of gonadotrofinen) waarmee de eisprong (ovulatie) wordt opgewekt. Hieronder gaan we uitgebreid in op deze vruchtbaarheidsbehandeling.
Wanneer ovulatie-inductie?
Stoornissen in de menstruele cyclus (een onregelmatige, lange of afwezige menstruele cyclus) kunnen de oorzaak zijn van vruchtbaarheidsproblemen. Gemiddeld duurt de menstruele cyclus 28 dagen. De menstruele cyclus loopt van de eerste dag van de menstruatie tot aan de eerste dag van de volgende menstruatie. Vrouwen hebben echter maar zelden een cyclus van precies 28 dagen. Een verlenging van zeven dagen of een kortere cyclus tot 21 dagen worden nog als normaal beschouwd. Het belangrijkste is echter of er iedere cyclus een eisprong plaatsvindt. Treedt er minder dan tien keer per jaar een eisprong op, dan beschouwen we ovulatie-inductie als een zinvolle behandeling.
Wachttijd
Er is geen wachtlijst voor de ovulatie-inductie behandeling. Wel kan er een wachttijd zijn voor het evaluatiegesprek na de behandeling.
Leeftijdsgrens
Ovulatie-inductie is mogelijk voor vrouwen tot 43 jaar.
Normale menstruele cyclus
Normaal gesproken komt bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd maandelijks een eicel vrij uit een van de eierstokken, de zogenaamde eisprong of ovulatie. Tijdens de rijping van de eicel groeit het baarmoederslijmvlies onder invloed van bepaalde hormonen, zodat een bevruchte eicel zich kan innestelen. Als er geen bevruchting optreedt, wordt het opgebouwde baarmoederslijmvlies afgestoten: de menstruatie.
Besturing door de hersenen
De menstruele cyclus van de vrouw loopt van de eerste dag van de menstruatie tot aan de eerste dag van de volgende menstruatie. Deze cyclus is een ingewikkeld samenspel tussen verschillende organen in het lichaam: de hypothalamus, de hypofyse, de eierstokken en de baarmoeder.
De hypothalamus bevindt zich aan de onderkant van de hersenen, vlak daaronder zit de hypofyse. De hypothalamus is de ‘grote regelaar’ in het geheel. Deze produceert LHRH, een zogenaamd boodschapperhormoon, dat de hypofyse aanzet tot het afgeven van FSH (follikelstimulerend hormoon) en LH (luteïniserend hormoon). FSH en LH worden via het bloed naar de eierstokken getransporteerd en zijn verantwoordelijk voor de ei-rijping en de eisprong. FSH stimuleert de groei van een ei-blaasje (follikel) waarin een eicel zit.
Als de hoeveelheid oestrogeen in het bloed hoog is, wordt hierdoor de afgifte van FSH geremd en de afgifte van LH gestimuleerd. Onder invloed van die grote hoeveelheid LH (LH-piek) treedt de eisprong na ongeveer 40 tot 44 uur op. Het lege ei-blaasje wordt een geel lichaam, dat progesteron gaat aanmaken. Dit hormoon zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies voldoende voedingsstoffen gaat bevatten voor de eventueel bevruchte eicel. Wordt de eicel niet bevrucht, dan daalt de hoeveelheid oestrogeen en progesteron in het bloed aanzienlijk. De gevolgen van deze daling zijn de afstoting van het baarmoederslijmvlies en een bloeding (menstruatie). Daarnaast zorgt de lage oestrogeenconcentratie in het bloed ervoor dat de hypofyse opnieuw door de hypothalamus wordt geprikkeld om FSH en LH af te geven. De volgende cyclus is dan begonnen.
Verstoring van samenwerking
De werking van de hypothalamus, hypofyse en eierstokken is haarfijn op elkaar afgestemd. Zolang alle organen goed functioneren, verloopt de cyclus zonder problemen. Als een van de organen niet goed werkt of als het transport van de hormonen niet verloopt zoals het hoort, dan heeft dit zijn weerslag op het hele proces en kan er een stoornis in de menstruele cyclus ontstaan.
Hoe kunt u zelf het tijdstip van de eisprong vaststellen?
U kunt het tijdstip van de eisprong op vier verschillende manieren zelf vaststellen.
Regelmatige cyclus
De eisprong vindt ongeveer twaalf tot zestien dagen vóór de menstruatie plaats. Bij een regelmatige cyclus van 28 dagen betekent dit dus een eisprong tussen de twaalfde en zestiende dag van de cyclus. Bij een onregelmatige cyclus is het echter lastig vast te stellen omdat u niet weet wanneer u weer gaat menstrueren.
Afscheiding
Veel vrouwen merken dat zij rondom hun eisprong een verhoogde waterige, heldere vaginale afscheiding hebben. Na de eisprong verdwijnt deze afscheiding weer en is de vruchtbare periode voorbij.
LH-urinetest/ovulatietest
De test is positief als er in uw urine veel LH-hormoon in zit, zoals bij de LH-piek. Zodra de urine dit moment markeert door een verkleuring, dan is 12 tot 24 uur later uw eisprong.
Er zijn verschillende merken ovulatietesten te koop, die in prijs variëren. Uw zorgverzekeraar vergoedt deze testen helaas niet. Er zijn verschillende streepjestesten te koop. Wij adviseren de ‘Sensitest LH ovulatie dipstick’. Wij raden u aan om zich bij uw apotheek of drogist te oriënteren op de kosten en het gebruiksgemak van de ovulatietesten. Bij elke test zit een handleiding die u nauwkeurig moet opvolgen. U wordt geadviseerd om de ovulatietest bij daglicht te doen.
Basaletemperatuurcurve (BTC)
Door elke morgen voor het opstaan de temperatuur te meten kunt u een temperatuurstijging waarnemen op de dag van de eisprong. Helaas kunt u alleen achteraf vaststellen wanneer de eisprong heeft plaatsgevonden. Bij een regelmatige cyclus mag u aannemen dat in de volgende cyclus hetzelfde temperatuurbeloop zal plaatsvinden. Doordat dit nogal een intensieve procedure is en vaak niet een duidelijk beeld laat zien, raden we het gebruik van deze methode niet aan.
Hoe stellen wij de ovulatie (eisprong) vast?
In het fertiliteitscentrum kunnen we twee onderzoeken doen waarmee we de ovulatie vaststellen.
Bloedonderzoek
Als een ovulatie heeft plaatsgevonden, wordt het hormoon progesteron in de tweede helft van de cyclus geproduceerd. De waarde van dit hormoon is zeven dagen na de ovulatie op zijn hoogst.
Echografie
Met een vaginale echo kunnen we de eierstokken bekijken. Zo kan de arts of verpleegkundige het ei-blaasje (follikel) bekijken. In dit ei-blaasje zit een niet-zichtbare eicel. Deze wordt groter naarmate de eicel rijpt. Door regelmatig het ei-blaasje via een echo te controleren totdat hij gesprongen is, is de ovulatie vast te stellen. Na de eisprong is het ei-blaasje niet meer te zien.
Deze behandeling kan worden toegepast als in de hypofyse onvoldoende follikelstimulerend hormoon wordt geproduceerd. Of als in de eierstokken wel eicellen aanwezig zijn, maar deze niet reageren op de normale prikkel uit de hersenen. Wanneer in de eierstokken onvoldoende eicellen aanwezig zijn die gestimuleerd kunnen worden, zoals bij een vroegtijdige overgang, dan is ovulatie-inductie niet de juiste behandeling.
Overgewicht kan een oorzaak maar ook een bijwerking zijn, bij vrouwen met onregelmatige, zeer lange cyclus of afwezige menstruatie. Ook kan overgewicht het risico op complicaties bij ovulatie-inductie vergroten. Bovendien verloopt de behandeling vaak moeizamer en hebben vrouwen met overgewicht een verhoogde kans op risico’s bij een zwangerschap en bevalling. Om deze redenen hanteren wij een BMI-grens. Dat betekent dat we boven een bepaalde BMI-waarde niet behandelen. Het kan dus zijn dat wij u adviseren om eerst af te vallen voordat een behandeling wordt gestart. Daarnaast zien wij vaak herstel van de normale menstruele cyclus als er voldoende gewichtsverlies heeft plaatsgevonden.
Voor meer informatie verwijzen wij u naar onze folder 'Leefstijladviezen man en vrouw'.
Medicijnen bij ovulatie-inductie
Bij ovulatie-inductie wordt de eisprong met medicijnen opgewekt. Uw arts heeft de keuze uit: Letrozol® en gonadotrofinen (hormooninjecties). Afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek naar de oorzaak van uw cyclusstoornis schrijft uw arts een van deze medicijnen voor. Daarnaast kunnen nog andere medicijnen worden voorgeschreven, als blijkt dat uw cyclusstoornis komt door aandoeningen of hormonale afwijkingen ergens anders in uw lichaam.
Ovulatie-inductie met Letrozol®
Letrozol® wordt vaak als eerste gebruikt vanwege het gebruiksgemak en de bewezen effectiviteit. Uit onderzoek is gebleken dat de kans op zwangerschap wordt vergroot door de menstruele cyclus regelmatig te laten verlopen. Hierdoor is er vaker een eisprong. En kunnen we beter bepalen wanneer de vruchtbare dagen zijn.
Letrozol® zorgt ervoor dat de hypofyse meer FSH (follikelstimulerend hormoon) afgeeft. Door een verhoging van het FSH worden de eierstokken krachtiger gestimuleerd. Letrozol® is niet officieel geregistreerd als eisprong-opwekkend middel, maar kan hier wél voor worden gebruikt. Met Letrozol® is ook internationaal ruim ervaring opgedaan; het is veilig en effectief.
Hoe verloopt de behandeling?
Letrozol® gebruikt u vanaf de derde tot en met de zevende dag van de cyclus. Het is mogelijk om ovulatietesten te gebruiken om zo uw meest vruchtbare dagen vast te stellen. Let op dat de onthoudingsduur tot deze vruchtbare periode niet langer is dan 2 tot 3 dagen. U wordt geadviseerd om rondom de eisprong gemeenschap te hebben. Ongeveer zestien dagen na de ei-sprong, kunt u thuis een zwangerschapstest doen, als u niet bent gaan menstrueren. Duurt uw cyclus langer dan 35 dagen? Neem dan contact met ons op. Mogelijk moeten wij de dosering ophogen.
Treedt er uiteindelijk met Letrozole® in de hoogste dosering geen ovulatie op? Dan krijgt u meestal hormooninjecties.
Ovulatie-inductie met gonadotrofinen
Uw lichaam produceert zelf een bepaalde hoeveelheid follikelstimulerend hormoon (FSH). Als u uzelf daarbij dagelijks injecties met FSH toedient, wordt de totale hoeveelheid FSH hoger. Door deze verhoging worden de eierstokken krachtiger gestimuleerd en kunnen een of meerdere ei-blaasjes (follikels) tot rijping komen. Door het gebruik van FSH-injecties is er dan ook een licht verhoogde kans op een meerlingzwangerschap.
Hoe verloopt de behandeling?
Is uw menstruatie gestart? Bel dan het secretariaat op de eerste werkdag om een afspraak te maken voor een vaginale echo. Deze wordt op de derde of vierde dag na het begin van uw menstruatie gemaakt. Aan de hand van deze echo wordt gekeken of er geen cysten (met vocht gevulde holtes) in de eierstokken aanwezig zijn, en of het baarmoederslijmvlies dun is. Als de echo geen bijzonderheden laat zien, kunt u starten met de behandeling met hormooninjecties (stimulatie). U spuit dagelijks de afgesproken dosering van het FSH-hormoon. In de periode die volgt, doen wij regelmatig een echocontrole. Dit is nodig om te kijken of uw eierstokken goed reageren op de stimulatie. Wanneer het grootste ei-blaasje een grootte van minimaal zeventien à achttien mm in doorsnede heeft, wordt het tijdstip afgesproken om een ander hormoon, het hCG-hormoon, toe te dienen. Dit hCG-hormoon zorgt ervoor dat een eisprong in gang gezet wordt. Ongeveer 38 tot 44 uur na de hCG-injectie kan de eisprong worden verwacht. Let op dat de onthoudingsduur tot de vruchtbare periode niet langer is dan 2 tot 3 dagen. Wij adviseren u om rondom de eisprong gemeenschap te hebben.
16 dagen na de hCG-injectie, mag u zelf een zwangerschapstest doen. Wanneer u menstrueert, is de behandeling helaas niet gelukt. Wilt u het resultaat van de behandeling op de eerstvolgende werkdag telefonisch aan ons doorgeven? Is uw menstruatie anders dan normaal, neem dan ook contact met ons op. Als de behandeling niet geslaagd is, kunt u over het algemeen direct met een volgende behandeling beginnen.
Uitstellen of afbreken van behandeling
Wanneer bij de uitgangsecho een cyste of dik baarmoederslijmvlies wordt geconstateerd, kan besloten worden (nog) niet te starten met de hormooninjecties. Vaak wordt een cyclus afgewacht of worden medicijnen gegeven om de cyste te laten verdwijnen.
We streven naar de groei van 1 eiblaasje. Wanneer te veel ei-blaasjes (follikels) uitgroeien, kan besloten worden de behandelcyclus af te breken. Ook krijgt u dan het advies om beschermd te vrijen in verband met een verhoogde kans op een meerlingzwangerschap.
Maar het tegenovergestelde kan ook gebeuren. De stimulatiefase kan soms lang duren. Mogelijk moet de dosis van uw medicijnen worden verhoogd. Desondanks kan het zijn dat er geen reactie optreedt. In dat geval kan ook besloten worden om de behandelingscyclus af te breken en in de volgende cyclus met een hogere dosering te starten.
Bijwerkingen en complicaties
Bijwerkingen
Bij het gebruik van Letrozol® of gonadotrofinen komen klachten van hoofdpijn en vermoeidheid voor. Heeft u klachten? Bespreek ze dan met uw arts.
Meerlingzwangerschap
Het grootste risico bij het stimuleren van de eierstokken is het ontstaan van een meerlingzwangerschap. De risico’s bij een meerlingzwangerschap mogen niet onderschat worden. De belangrijkste complicaties zijn vroeggeboorte, groeiachterstand en een hoge bloeddruk in de tweede helft van de zwangerschap. We streven naar de groei van 1 eiblaasje.
Contact
Heeft u geen dringende vragen?
Dan verwijzen wij u naar de BeterDichtbij app.
Telefonisch contact:
Fertiliteitscentrum
088 624 52 24
Bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 16.00 uur
In het weekend voor spoed, bereikbaar tussen 9.00 tot 12.00 uur
Bij spoed buiten kantooruren
Bel het algemene telefoonnummer van Isala 088 624 50 00 en vraag naar de dienstdoende fertiliteitsarts.
