Endeldarmkanker (PID): H2 Endeldarmkanker en onderzoeken Endeldarmkanker (PID): H2 Endeldarmkanker en onderzoeken

Patiënten Informatie Dossier

Over de endeldarm

De endeldarm of rectum is het laatste deel van de dikke darm. Hier verzamelt de ontlasting zich. Daarna verlaat de ontlasting via de anus het lichaam. De endeldarm is 15 à 20 centimeter lang.
De endeldarm bevindt zich in het bekken en heeft een nauwe relatie met omliggende organen. Bij de vrouw zijn dat de baarmoeder, vagina en bekkenbodem. Bij de man zijn dat de blaas, prostaat, zaadblaasjes en bekkenbodem.

Afbeelding 1: Endeldarm en omringende organen

Afbeelding 2: Endeldarm

Wat is endeldarmkanker?

Kanker is een verzamelnaam voor meer dan honderd verschillende ziekten. Endeldarmkanker is er één van. Bij endeldarmkanker (ook wel rectumkanker of rectumcarcinoom genoemd) is een kwaadaardige tumor in de endeldarm ontstaan. Kwaadaardig betekent:

• dat een tumor in de omliggende weefsels groeit en deze beschadigt;
• dat een tumor kan uitzaaien.

Als een tumor uitzaait, is de tumor ingegroeid in bloedvaten of lymfvaten. Hierdoor kunnen cellen naar andere plaatsen in het lichaam worden vervoerd. Op deze plekken kunnen ze uitgroeien tot nieuwe tumoren (uitzaaiingen), bijvoorbeeld in de lever of de longen.

Hoe ontstaat endeldarmkanker?

Endeldarmkanker ontwikkelt zich uit een poliep. Darmpoliepen zijn uitstulpingen van het darmslijmvlies. De poliepen variëren in grootte en vorm. Poliepen kunnen uitgroeien tot endeldarmkanker. Endeldarmkanker wordt in Nederland bij ongeveer 2500 mensen per jaar vastgesteld.

Het is niet goed bekend hoe endeldarmkanker ontstaat. Factoren die van invloed kunnen zijn op het ontstaan zijn:

• erfelijke aanleg;
• voeding;
• leefstijl.

Erfelijkheid

Bij ongeveer vijf tot tien procent van alle patiënten is erfelijke aanleg de belangrijkste oorzaak. In die families komt darmkanker veel vaker voor dan in andere families.
Er is sprake van erfelijke darmkanker als iemand een genetische aanleg heeft en daardoor een hoger risico op darmkanker heeft. Er zijn verschillende vormen van erfelijke darmkanker. De meest voorkomende erfelijke vormen zijn:

• Het Lynch-syndroom. Hierbij kunnen poliepen in een korte tijd (2-3 jaar) uitgroeien tot darmkanker.
• Familiaire Adenomateuze Polyposis (FAP). Dit syndroom wordt gekenmerkt door het ontwikkelen van heel veel poliepen, soms wel honderden, wat de kans groot maakt dat een van de poliepen zich ooit ontwikkelt tot darmkanker.
• Familiair darmkanker. Er zijn ook families waarin darmkanker vaker voorkomt dan in de algemene bevolking maar waarbij (nog) geen bekende genetische aanleg wordt gevonden. We spreken dan van familiair darmkanker.

Welke onderzoeken zijn vaak nodig?

Kijkonderzoek (endoscopie)

Tumoren in de endeldarm worden opgespoord door middel van een kijkonderzoek van de dikke darm. Dit noemen we een endoscopie of colonoscopie.
Tijdens een endoscopie kijkt de maag-, darm- en leverarts (MDL-arts) met een flexibele slang met daarin een kleine camera, via de anus, in de dikke darm. De arts kan via een werkkanaal in deze slang ook gereedschap naar binnen brengen. Met dit gereedschap neemt hij hapjes weefsel (biopten) van een tumor of poliep. Deze biopten onderzoekt de patholoog vervolgens onder de microscoop.

Hierover leest u meer in de folder ‘Dikke darmonderzoek (colonoscopie)’.

Aanvullend onderzoek

Als de arts een tumor in de endeldarm vaststelt, is er aanvullend onderzoek nodig. Dit onderzoek wordt gedaan om de uitgebreidheid van de ziekte vast te stellen. Bij endeldarmkanker zijn vaak de volgende onderzoeken nodig:

• MRI-scan endeldarm;
• CT-scan van borst en buikholte;
• bloedonderzoek Carcino Embryonaal Antigeen (CEA);
  Hierover leest u meer in hoofdstuk 4 ‘Controle en herstel’
• weefselonderzoek van de tumor;
• bij patiënten jonger dan 70 jaar wordt er ook bepaald of er sprake is van erfelijke aanleg.

Uitslagen

De maag-, darm- en leverarts geeft u, het liefst waar uw familie of naaste bij is, de uitslag van de onderzoeken. De uitslagen van de onderzoeken zijn na ongeveer een week bekend.

Daarna vindt er onderling overleg plaats tussen de specialisten van het behandelteam. Wij noemen dat het multidisciplinair overleg (MDO). Dit is een bespreking waarbij alle specialisten op het gebied van dikke darmkanker aanwezig zijn. Dit zijn de maag-, darm- en leverarts, oncologisch chirurg, internist-oncoloog, radiotherapeut-oncoloog, radioloog, patholoog, nucleair geneeskundige en regieverpleegkundige oncologie. Tijdens dit overleg bespreken we elke patiënt en stellen een behandelplan op.

Daarna krijgt u een afspraak bij uw behandelaar. Houd er rekening mee dat het een lange dag voor u kan worden.

Bent u 70 jaar of ouder?

Veel mensen van 70 of ouder hebben meerdere ziekten naast elkaar. Samen met hun leeftijd maakt dit hen extra kwetsbaar. Als u 70 jaar of ouder bent, nemen we daarom een vragenlijst af om te kijken of u in de kwetsbare groep valt.
Als dat nodig is, verwijzen we u daarna naar de internist-ouderengeneeskundige. Deze arts bekijkt of u extra zorg en/of begeleiding nodig heeft tijdens het behandeltraject. Wilt u meer weten over de zorg die zich richt op de oudere mens? Wij verwijzen u graag naar de website van Ouderengeneeskunde.