Contact
  1. 8210-Dialyse (PID): H05 Hemodialyse en peritoneaaldialyse

Patiënten Informatie Dossier

Isala biedt verschillende vormen van dialyse. In dit hoofdstuk vindt u meer informatie over wat deze vormen inhouden. Welke vorm van dialyse voor u het meest geschikt is, beslist u samen met uw behandelend internist/nefroloog.

Wat is dialyse?

Dialyse is het kunstmatige proces dat afvalstoffen, het teveel aan zouten en vocht uit het lichaam verwijdert. Normaal gesproken zijn dit functies van de nier. Daarom wordt dialyse een nierfunctievervangende therapie genoemd. Het woord ‘dialyse’ komt uit het Grieks en betekent: iets ergens uit verwijderen.

Ook als de nieren zelfs nog maar voor de helft werken gaat alles nog goed. Daarom kan een mens gemakkelijk met één gezonde nier leven. Er ontstaan pas problemen als de totale nierfunctie minder wordt dan twintig procent.

Dialysebehandeling komt pas in beeld als de nierfunctie minder wordt dan ongeveer tien procent van normaal. Voordat dialyse start, is het nodig het lichaam in goede conditie te houden met dieetmaatregelen en medicijnen.

Spoelvloeistof

Bij dialyse wordt een speciale spoelvloeistof gebruikt. Dit noemen we dialysaat. Het dialysaat komt in nauw contact met het bloed. Ze kunnen niet met elkaar vermengd raken, doordat ze gescheiden zijn door een half doorlaatbaar membraan. De afvalstoffen, zouten en het vocht kunnen dit membraan door heel kleine gaatjes wel passeren en zo vanuit het bloed via het dialysaat het lichaam verlaten. Dit proces verloopt door middel van diffusie en osmose, zoals de tekening hieronder verduidelijkt. Dit gebeurt bij hemodialyse met behulp van een kunstnier en bij peritoneaaldialyse met behulp van het buikvlies (= peritoneum). Dieetmaatregelen en medicijnen blijven in aangepaste vorm nodig als u start met een dialysebehandeling, omdat  dialyse slechts een deel van de eigen nierfunctie kan vervangen.

Afbeelding spoelen dialyse

Welke vormen van dialyse zijn er?

Wij bieden verschillende dialysebehandelingen aan, waarbij uw welzijn altijd voorop staat. Zo streven wij ernaar om thuis te dialyseren als dat kan. We hebben dialyselocaties: in Zwolle en in Meppel. Er zijn verschillende mogelijkheden:

  • Hemodialyse in Zwolle tijdens de nacht;
  • Hemodialyse in Zwolle of Meppel overdag;
  • Hemodialyse thuis (’s nachts of overdag; gecombineerde behandelingen zijn mogelijk)
  • Peritoneaaldialyse (thuisbehandeling; wisselingen van spoelvloeistof handmatig overdag of ’s nachts aan de machine).

Hemodialyse

Het woord ‘hemo’ betekent ‘bloed’, dus is ‘hemodialyse’: iets uit het bloed verwijderen. Dialyse verwijdert de stoffen uit het bloed die anders via de nieren uit het bloed worden gefilterd en worden uitgescheiden via de urine. Hemodialyse vindt plaats met behulp van een kunstnier.

Hemodialyse in Isala‘s nachts

Hemodialyse bij Isala tijdens de nacht vindt drie nachten per week plaats. Omdat de dialyse in de nacht plaatsvindt terwijl u slaapt, heeft u overdag tijd om andere dingen te doen. Door de langere duur van de dialyse ten opzicht van dialyse overdag, verbetert ook de conditie, worden afvalstoffen beter verwijderd en vocht geleidelijk aan onttrokken. Het dieet is iets minder streng dan wanneer u overdag dialyseert.

Hemodialyse in Isala overdag

De hemodialyses vinden overdag plaats op vaste dagen en tijden, gemiddeld drie keer per week gedurende vier uur. De dialyseverpleegkundige voert uw behandeling samen met u uit, uw eigen bijdrage bij de behandeling is van belang. In ieder geval eenmaal per jaar heeft u een afspraak met uw nefroloog op de polikliniek, waarbij de voortgang wordt besproken. Ook komt uw eigen nefroloog of een verpleegkundig specialist elke week langs tijdens de dialysevisite. Onze diëtist komt ook regelmatig langs om de voeding met u te bespreken. Als u ondersteuning wilt van een maatschappelijk werker, dan is dit ook mogelijk.

Hemodialyse thuis

Het is ook mogelijk om hemodialyse thuis te doen. Bij thuishemodialyse kan de eigen nierfunctie erg goed worden benaderd, helemaal als er zes dagen per week, gemiddeld acht uur per nacht gedialyseerd wordt.
U krijgt dan assistentie van uw partner of van een verpleegkundig dialyseassistent, kortweg een VDA genoemd. Dit zijn gediplomeerde A-verpleegkundigen, die hiervoor een aanvullende opleiding krijgen. Afwisselend assistentie van uw partner en een VDA is ook mogelijk. Zowel u, uw partner als de VDA ontvangen een opleiding om de dialysebehandeling thuis goed te kunnen uitvoeren. In principe is iedere woning geschikt te maken om de dialysebehandeling thuis uit te voeren. Thuishemodialyse biedt veel voordelen. Patiënten hoeven niet te reizen om naar het Dialysecentrum te komen en hebben daardoor meer flexibiliteit. De momenten van dialyse kunnen worden aangepast (overdag of ’s nachts). Werk, school en gezin zijn hierdoor beter met de dialysebehandeling te combineren. Uiteraard regelen wij alles wat nodig is om thuis te dialyseren.

De kunstnier

Een kunstnier is een filter dat is opgebouwd uit velletjes of membranen. Alle kunstnieren bestaan uit een bloedgedeelte en een dialysaatgedeelte. De membranen houden bloed en dialysaat van elkaar gescheiden. De kunstnier zit vast aan een dialysemachine, die naast uw stoel of bed staat.

De machine zorgt voor het transport en de bewaking van het bloed en het dialysaat. Op de machine zit een bloedpomp, die ervoor zorgt dat het bloed door de kunstnier stroomt. Met andere woorden: een deel van het bloed stroomt buiten uw lichaam naar de machine.

Daar gaat het door de kunstnier. De afvalstoffen en zouten gaan uit het bloed door het membraan naar het dialysaat en worden afgevoerd via de machine. Ten slotte komt het gezuiverde bloed weer terug in uw lichaam. Overtollig vocht wordt ook via de kunstnier verwijderd. Dit noemen we ultrafiltratie.

Is hemodialyse veilig?

Hemodialysemachines zijn zeer geavanceerde apparaten die voldoen aan de hoogste veiligheidsnormen. Elke functie is meervoudig beveiligd door een ingebouwde computer. Mocht de stroom uitvallen, dan neemt een interne batterij de voeding van het toestel over. Zelfs wanneer deze batterij zou falen, bestaat er nog steeds de mogelijkheid om de pompen handmatig te bedienen. Op die manier kunnen we toch uw behandeling in alle veiligheid afronden. Verder beschikt Isala, net als andere ziekenhuizen, over een noodaggregaat dat automatisch opstart als de normale stroomvoorziening uitvalt. De overgang van het ene systeem van stroomvoorziening naar het andere gebeurt – haast onopgemerkt – binnen een paar seconden.

Toegang tot de bloedbaan

Om te kunnen dialyseren is een toegang tot de bloedbaan nodig, zodat er bloed in en uit het lichaam kan. Hiervoor bestaan twee methoden. Een blijvende methode is een shunt (hierover vindt u meer informatie in hoofdstuk 10 van dit PID) en een tijdelijke is een katheter (meer informatie hierover in hoofdstuk 10 van dit PID).

Praktische informatie hemodialyse in Isala

  • Tijdstip
    Op de dialyse afdelingen wordt van maandag tot en met zaterdag gedialyseerd. U wordt in een vaste groep ingedeeld en komt in principe drie keer per week dialyseren. De dialyse duurt drie tot vijf uur. Dat kan in een maandag-, woensdag- en vrijdaggroep of in een dinsdag-, donderdag- en zaterdaggroep, alle dagen op een vast dagdeel: de ochtend of de middag/avond.
  • Bezoek
    De afdeling heeft in principe geen bezoekuur. Alleen als u in het ziekenhuis bent opgenomen, is het mogelijk tijdens het ziekenhuisbezoekuur uw bezoek op de dialyseafdeling te ontvangen. Tijdens de handelingen die nodig zijn om u en uw medepatiënten aan en/of af te sluiten van de dialyseapparatuur, wordt het bezoek gevraagd plaats te nemen in de wachtruimte. Dit geldt uiteraard ook als er calamiteiten en complicaties optreden van u of uw medepatiënt tijdens de behandeling en tijdens de artsenvisite
  • Vervoer
    U gaat meestal met de taxi naar het ziekenhuis. Na de dialyse wordt u ook weer met de taxi naar huis gebracht. Dit gebeurt volgens de afspraken die zijn gemaakt met de ziektekostenverzekeraar.

Praktische informatie nachtelijke centrumdialyse

  • Tijdstip
    De afdeling Centrumdialyse is zes nachten per week geopend voor nachtelijke dialyse. U komt in principe drie keer per week een nacht dialyseren, tenzij de behandelend nefroloog anders met u heeft afgesproken. 
    U krijgt een vast tijdstip (tussen 22.00 en 23.00 uur) waarop u op de afdeling wordt verwacht. In overleg en bij bijzondere gelegenheden kan hiervan worden afgeweken. De dialyse duurt ongeveer zeven uur en dertig minuten.
  • Faciliteiten
    U krijgt een persoonlijk kluisje voor het opbergen van uw toilettas en kleine persoonlijke eigendommen. Op de afdeling is er omkleed- en wasgelegenheid en een mogelijkheid om te douchen. Voorafgaand aan de dialyse kunt u iets drinken. ’s Ochtends tussen 5.30 en 8.00 uur kunt u ontbijten op de afdeling.

Peritoneaaldialyse

Peritoneaaldialyse wordt ook wel buikvliesdialyse genoemd. De buikholte en alle organen in de buikholte zijn bedekt met buikvlies, peritoneum geheten. Het buikvlies blijkt een geschikt membraan voor dialyse. Het buikvlies vormt dan de scheiding tussen bloed en dialysaat. Ook bij deze vorm van dialyse is het doel het verwijderen van zouten, afvalstoffen en vocht uit het bloed.

Bij peritoneaaldialyse wordt er dialysaat in de buikholte gebracht via een katheter. Omdat het buikvlies rijk doorbloed is, kunnen zouten, afvalstoffen en vocht vanuit het bloed via het buikvlies naar het dialysaat gaan. Het buikvlies wordt dan gebruikt als filter om overtollige zouten, afvalstoffen en vocht te verwijderen.

In het dialysaat zit onder andere glucose (suiker). Dit trekt vocht aan, waardoor u het teveel aan vocht aan uw lichaam kunt onttrekken. Er bestaan verschillende samenstellingen van het dialysaat, waarbij met steeds sterkere oplossingen ook meer vocht kan worden onttrokken.

Peritoneaaldialyse, biedt veel voordelen. Patiënten hoeven niet te reizen om naar het Dialysecentrum te komen en hebben daardoor meer flexibiliteit. De momenten van dialyse kunnen worden aangepast (overdag of ’s nachts). Werk, school en gezin zijn hierdoor beter met de dialysebehandeling te combineren. Uiteraard regelen wij alles wat nodig is om thuis te dialyseren.

Toegang tot buikholte

Om het in- en uitlopen van het dialysaat mogelijk te maken is het noodzakelijk om een dun slangetje, een katheter, door de buikwand in de buikholte te plaatsen. Peritoneaaldialyse is een behandeling waarvoor u uitgebreide instructies krijgt tijdens een training, zodat u deze zelfstandig thuis of in een door u gekozen omgeving kunt uitvoeren. Er zijn twee mogelijkheden:

  • A.P.D. (continue ambulante peritoneaaldialyse)
    Bij continue ambulante peritoneaaldialyse (C.A.P.D.) heeft u 24 uur per dag en zeven dagen per week dialysaat in de buikholte. Na vier tot zes uur is het dialysaat ‘verzadigd’, dat wil zeggen vol met afvalstoffen. Het is dan nodig de spoelvloeistof te verwisselen om zo de dialyse weer op gang te brengen.

    Het verwisselen van de vloeistof moet vier of vijf keer per dag gebeuren. De wisselingen vinden zowel overdag als ‘s avonds plaats, maar het is niet nodig om de nachtrust te onderbreken voor een wisseling.
    De dialyse gaat 24 uur per dag door en het bloed wordt dan ook 24 uur per dag gereinigd. Er is daarom sprake van een continu proces.

    Gemiddeld heeft u twee liter vloeistof in de buikholte. Door de aanwezigheid van dit dialysaat neemt de buikomvang met ongeveer twee centimeter toe. Ook kan het gewicht toenemen door opname van glucose uit het dialysaat. Behalve dat u vier of vijf keer per dag zo’n 30 tot 45 minuten moet besteden aan het wisselen van het dialysaat, beperkt C.A.P.D. u weinig in uw verdere bezigheden. Wij noemen deze behandelingsmethode daarom ambulant.

    Bij peritoneaaldialyse start u altijd met C.A.P.D. Na ongeveer drie maanden wordt er een test uitgevoerd om de doorlaatbaarheid van uw buikvlies te meten. Uw behandelend arts bekijkt dan of A.P.D. voor u een geschikte behandeling is.

  • A.P.D. (automatische peritoneaaldialyse)
    Bij automatische peritoneaaldialyse (A.P.D.) vindt het verwisselen van het dialysaat in de buikholte ‘s nachts plaats. Het verwisselen wordt door een machine gedaan. Deze machine zorgt ervoor dat het dialysaat wordt verwarmd tot lichaamstemperatuur. Een controlesysteem bewaakt de hoeveelheid dialysaat die in en uit de buikholte loopt.

    De A.P.D.-machine wordt bij u thuis naast het bed geïnstalleerd. Afhankelijk van de hoeveelheid vocht dat aan het lichaam moet worden onttrokken, kiest u de concentratie van glucose in de te gebruiken zakken. De hoeveelheid vloeistof is afhankelijk van uw bloeduitslagen.

    Als de machine klaar is voor gebruik, sluit u de katheter aan en gaat u naar bed. De machine doet verder al het werk. De volgende ochtend na beëindiging van het programma koppelt u het systeem van de katheter af en wordt de katheter weer afgesloten met een steriel dopje.

    De tijd die u aan de machine doorbrengt, is minimaal acht uur. Het kan soms nog nodig zijn om ook overdag dialysaat in de buikholte te hebben en/of nog een C.A.P.D.-wisseling te doen om tot een optimale dialyse te komen.

    Voor bijvoorbeeld werkende of studerende patiënten is het een voordeel om overdag vrij te zijn van dialyseverplichtingen. Het is ook mogelijk A.P.D. tijdelijk door C.A.P.D. te vervangen, bijvoorbeeld tijdens een vakantie.

Praktische informatie

  • Benodigde materialen en aanpassingen in huis
    Voordat u start met peritoneaaldialyse, maken wij een afspraak voor een bezoek bij u thuis. Tijdens dit bezoek bekijken we wat er aangepast moet worden. Zijn er aanpassingen in uw woning nodig voor de behandeling, dan voert de technicus van de dialyseafdeling dit in overleg met u uit. Hij regelt deze zaken ook met uw verzekering. Het bovenstaande geldt ook voor eventuele aanpassingen op school of werk. Het benodigde dialysaat wordt bij u thuis afgeleverd op de door u gewenste plaats. Ook is het mogelijk vloeistoffen op uw vakantieadres te laten bezorgen.
  • Training C.A.P.D. en A.P.D.
    Wanneer u start met de peritoneaaldialyse en de training is afhankelijk van uw bloeduitslagen. Normaal gesproken start de behandeling twee weken na de katheterimplantatie. U krijgt de training van C.A.P.D. in het ziekenhuis. Dit kan zowel klinisch als poliklinisch. De opleiding duurt gemiddeld vier à vijf dagen, maar verschilt van persoon tot persoon. Een dialyseverpleegkundige verzorgt de training en leert u hoe u de wisselingen zelf kunt doen.
    Ook leert u hoe u de katheter moet verzorgen en verbinden. Het is de bedoeling dat u dagelijks uw bloeddruk en gewicht opneemt en noteert. Aan de hand daarvan leert u te bepalen hoeveel vocht aan het lichaam moet worden onttrokken. De training bestaat uit een praktisch en theoretisch gedeelte.
    Daarnaast geven we u adviezen en tips om peritoneaaldialyse zo goed mogelijk in te passen in uw dagelijks leven. Als u de techniek beheerst, kunt u de peritoneaaldialyse zelfstandig thuis gaan doen.
    Als het mogelijk is en u dit wenst, vindt de training van de A.P.D. een aantal maanden na de start van C.A.P.D. plaats. Dit gebeurt meestal poliklinisch en duurt gemiddeld drie dagen.
  • Het belang van zorgvuldig uitvoeren van de wisselingen
    Schoon en zorgvuldig werken bij de wisselingen en bij de verzorging van de katheterpoort zijn enorm belangrijk. Zo houdt u het risico op buikvliesontsteking (peritonitis) en een katheterpoortinfectie zo klein mogelijk. U leert hoe u met de materialen moet omgaan en ook wat u moet doen als er ondanks alles toch een complicatie optreedt.

Peritoneaaldialyse en diabetes mellitus

Ook als u diabetes heeft, kan peritoneaaldialyse als nierfunctievervangende therapie goed worden toegepast. De wijze van insuline spuiten verandert meestal niet, maar de hoeveelheid moet misschien aangepast worden. Door de peritoneaaldialyse neemt uw lichaam namelijk extra glucose op.

Periode na de training

Nadat de training afgesloten is, komt u regelmatig op de polikliniek bij de nefroloog en de dialyseafdeling terug. Als uw behandeling goed verloopt en de peritoneaaldialyse gaat naar wens, dan komt u om de zes à zeven weken terug op de polikliniek. Heeft u tussendoor vragen, dan kunt u altijd terecht bij de dialyseafdeling. U kunt daarvoor langskomen of bellen.

Laatst gewijzigd 30 november 2021 / 8210 / P