Hersenbestraling met Gamma Knife Hersenbestraling met Gamma Knife

Wat doet de Gamma Knife?

De Gamma Knife is een apparaat waarmee de meest precieze bestraling in het hoofd mogelijk is. De bestraling vindt plaats met een groot aantal radioactieve cobaltbronnen. Deze cobaltbronnen bevinden zich in het apparaat. U ligt op de bestralingstafel.

Om stil te kunnen blijven liggen tijdens de bestraling draagt u een masker of een frame op het hoofd. Via kleine openingen in het apparaat worden de cobaltbronnen op één punt gericht. Dit kan met de Gamma Knife vanuit 192 richtingen. Dit gebeurt zo precies, dat het mogelijk is om een hoge hoeveelheid straling te geven.

Hoe werkt bestraling?

Alle organen in het lichaam bestaan uit cellen. Als cellen zich ongeremd delen, ontstaat een tumor. Een tumor kan goedaardig of kwaadaardig zijn. De bestraling beschadigt het erfelijk materiaal (DNA) van de cel. Bij veel schade aan het DNA kunnen cellen zich niet meer delen en gaan dood. Vooral kankercellen die zich snel delen zijn gevoelig voor straling. Bestraling kan ook gezonde cellen beschadigen, maar die kunnen zich hier beter van herstellen.

Komt u voor een behandeling van aangezichtspijn dan werkt dit anders. Met de bestraling wordt een kleine beschadiging gemaakt in de zenuw. Hierdoor kunnen de pijnscheuten verdwijnen. 

Onderstaande informatie is voor zowel patiënten die op een goed- of kwaadaardige tumor worden bestraald als aangezichtspijn.

Wat zijn de voordelen van de Gamma Knife?

• Het is mogelijk om heel precies een grote hoeveelheid straling toe te dienen. Daardoor is er een grotere kans op genezen of vertragen van de ziekte.
• Het is mogelijk om plekken te bestralen die moeilijk bereikbaar zijn. Denk aan tumoren bij de oogzenuw. Soms is bestralen met de Gamma Knife dus een goed alternatief voor een ingewikkelde operatie met hoge risico’s.
• Doordat we heel precies kunnen werken, is er minder straling in het omliggende weefsel. Daardoor zijn er ook minder bijwerkingen. Cognitieve functies, zoals het concentratievermogen en het geheugen, blijven beter intact.
• Meestal is er maar één behandeling met bestraling nodig.
• De bestraling vindt plaats op de polikliniek. U kunt na de bestraling op dezelfde dag weer naar huis.
• Van de bestraling zelf voelt u niets. De plaatsing van het frame kan pijnlijk zijn. Daarom krijgt u medicijnen tegen de pijn en een plaatselijke verdoving.
• Het is soms ook mogelijk om grotere tumoren te bestralen. In dat geval moet er vaak meerdere dagen bestraald worden met een lagere dosering straling per keer. Dan wordt vaak een masker gebruikt.

Voorbereiding

Wij bereiden u zorgvuldig voor op de behandeling met de Gamma Knife.

Intakegesprek

Na een verwijzing wordt u eerst besproken in een multidisciplinair overleg. Daarna zal uw behandelend arts de behandeling met u bespreken tijdens de afspraak op de polikliniek. Uw behandelteam bestaat uit de neurochirurg, radiotherapeut, verpleegkundig specialist, radiotherapeutisch laborant en klinisch fysicus. Deze medewerkers werken nauw samen en begeleiden u op de dag van de behandeling.

Voorlichtingsgesprek

Vervolgens heeft u een voorlichtingsgesprek met de radiotherapeutisch laborant. Tijdens dit gesprek komen vooral praktische zaken aan bod. Natuurlijk kunt u al uw vragen stellen. Wij raden u aan om uw vragen van tevoren op papier te zetten. Deze kunt u dan meenemen naar het gesprek. In de meeste gevallen vinden de intake en het voorlichtingsgesprek op dezelfde dag plaats.

Dag van behandeling

Uw behandeling vindt plaats op de afdeling Radiotherapie in gebouw R. Op de dag van behandeling mag u plaats nemen in wachtruimte 92 (u hoeft zich niet aan te melden). Vanaf daar wordt u opgeroepen en meegenomen naar de Gamma Knife. (De afdeling is open vanaf 07:45 uur.)

Aandachtspunten voor de dag van de Gamma Knife behandeling?

• Ten behoeve van MRI;
  • Makkelijk zittende kleding zonder metaal (ritsen en knopen) en/of capuchon
  • We adviseren u om uw sieraden thuis te laten
  • Het wordt afgeraden om make-up te dragen. Make-up (met name met glitters) geeft verstoring van het MRI-beeld.
• Neem uw medicijnen voor de hele dag mee.
• Krijgt u voor de behandeling een frame dan kunt u geen bril dragen, u kunt een oude bril meenemen waar u vooraf de pootjes vanaf heeft gehaald
• Op de dag van de behandeling heeft u een eigen verpleegkamer. Hier kunt u uitrusten tussen de voorbereidingen en de behandeling. U kunt iets meenemen om te ontspannen, zoals een boek of tablet.
• U mag een begeleider meenemen die de hele dag bij u blijft.

Masker of frame plaatsen

Tijdens de behandeling draagt u een frame of een masker. Het frame of masker is nodig om stil te kunnen blijven liggen tijdens de bestraling. Voordat de behandeling begint, wordt eerst het frame of masker geplaatst.

Frame plaatsen

• De neurochirurg plaatst bij u het frame. Dat kan vervelend voelen.
• Onder plaatselijke verdoving wordt het frame op uw hoofd vastgezet met vier schroeven.
• Tijdens het plaatsen en aandraaien van de schroeven ontstaat zwaardere druk in en op uw hoofd. Dit verdwijnt vanzelf na 1 tot 2 minuten.

Draagt u een bril? Tijdens het plaatsen en dragen van het frame moet de bril af. U kunt de bril weer dragen nadat het frame verwijderd is of een oude bril meenemen waar de pootjes vanaf gehaald kunnen worden.

Masker maken en plaatsen

De bestraling kan in sommige gevallen ook plaatsvinden met een masker. Het masker wordt gemaakt van een soort plastic waar allemaal gaatjes inzitten. Daardoor kunt u gemakkelijk ademhalen en ook goed horen.

Het masker wordt als volgt gemaakt:

• U gaat met uw hoofd in een kussen liggen dat naar uw hoofd gevormd wordt.
• Het materiaal voor het masker wordt verwarmd in een bak met water en daarna over uw hoofd gelegd. Het materiaal van het masker vormt zich naar uw gezicht.
• Met bevestigingshoekjes wordt het masker vastgeklikt aan de tafel waar u op ligt.
• Na ongeveer tien minuten is het masker hard geworden en wordt het los geklikt.

MRI-scan

Rondom de behandeling zal een MRI-scan van uw hoofd gemaakt worden. De MRI-scan wordt gebruikt door uw behandelend arts om een bestralingsplan te maken. Voor de scan krijgt u in de meeste gevallen via een infuus een contrastmiddel toegediend. Het maken van de MRI-scan duurt ongeveer 45 minuten.

De behandelend arts maakt na de MRI-scan het bestralingsplan. Het uitwerken en controleren van dit bestralingsplan kan een half uur tot enkele uren duren. Dat is afhankelijk van hoe ingewikkeld de bestraling is. Tijdens het wachten hierop kunt u in uw patiëntenkamer blijven.

De behandeling

Bestralen met frame

Als het bestralingsplan klaar is, vertelt uw behandelend arts hoe lang de bestraling duurt. De laborant begeleidt u naar de bestralingsruimte.

• U gaat op de bestralingstafel liggen. Daarna bevestigt de laborant het frame dat op uw hoofd zit aan de bestralingstafel.
• Tijdens de bestraling kunt u praten met de laborant via een intercomsysteem. De laborant kan u zien via camera’s.
• De duur van de behandeling varieert van enkele minuten tot een aantal uren.

Bestralen met masker

Als het bestralingsplan klaar is, vertelt uw behandelend arts hoe lang de bestraling duurt. De laborant begeleidt u naar de bestralingsruimte.

• Voor de bestraling wordt het masker over uw gezicht geplaatst en vast gemaakt aan de bestralingstafel door de laborant.
• Op de neus wordt een sticker geplakt om eventuele bewegingen goed te kunnen meten.
• Met de CT-scan gekoppeld aan de Gamma Knife wordt uw positie gecontroleerd. Daarna begint de bestraling.
• Tijdens de bestraling krijgt u ook een alarmbel. De laborant kan u zien via camera’s.

Na de behandeling

Na de behandeling wordt het frame of masker van uw hoofd verwijderd. Indien u een frame heeft gehad, komt het voor dat er na het verwijderen wat hoofdpijn ontstaat. Tegen de hoofdpijn kunt u een paracetamol innemen. In de dagen na de bestraling kunt u opgezwollen of blauwe oogleden krijgen. U hoeft zich geen zorgen te maken. Dit is normaal en verdwijnt weer na enkele dagen.

U krijgt van ons na de behandeling een brief met informatie over wat u kunt verwachten na uw behandeling en met daarop de belangrijke telefoonnummers. Na de behandeling mag u met hulp van uw begeleider weer naar huis. U mag zelf geen auto rijden.

Wanneer belt u met de afdeling Radiotherapie?

• Als u last heeft van zwelling of ontstaan van oedeem.
• Als u door het frame na de behandeling last krijgt van verschijnselen die wijzen op een ontsteking, zoals roodheid, pus en koorts.
• Als u pijn of andere verschijnselen heeft van deze behandeling waar u zich zorgen over maakt.

Bijwerkingen

Doordat we heel precies kunnen bestralen met de Gamma Knife is de kans op ernstige bijwerkingen gering. De bijwerkingen die bij u voor kunnen komen wordt besproken tijdens het gesprek met de radiotherapeut-oncoloog en/of neurochirurg. Enkele bijwerkingen die voor kunnen komen, zijn:

Zwelling van tumor of ontstaan van oedeem

Soms ontstaat er enkele dagen na de behandeling een tijdelijke zwelling van de tumor. Ook kan vocht ontstaan rondom de tumor, dit noemen we oedeem. Dit kan leiden tot hoofdpijn, misselijkheid of braken. In zeldzame gevallen kan het ook leiden tot neurologische uitvalsverschijnselen of een epileptische aanval. Om dit te voorkomen wordt soms het medicijn Dexamethason gegeven. Dit wordt, als dat nodig is, door uw arts voorgeschreven. Soms komen deze klachten pas weken tot maanden na de behandeling voor.

Haaruitval

De kans op haaruitval is erg klein en komt alleen voor als de te bestralen plek vlakbij het schedelbot zit. Ook dan zal het beperkt blijven tot een kleine plek.

Pijn

Het frame kan soms leiden tot lichte pijn tijdens het plaatsen of na het verwijderen van de schroeven.

Radiatienecrose

Soms ontstaat er later schade in het gebied waar bestraald is met een hoge dosering. Daardoor verergert de zwelling of het oedeem. Dit kan meerdere maanden aanhouden. Deze bijwerking kan leiden tot hoofdpijn, misselijkheid, uitvalsverschijnselen of epileptische aanvallen. De kans hierop is heel klein. Deze bijwerking kan meestal goed behandeld worden met medicijnen.

Vermoeidheid

Het is mogelijk dat u zich (meer) moe gaat voelen. Dit heeft veel oorzaken. De behandeling, de spanning voor de behandeling maar ook uw conditie spelen een rol. De vermoeidheid kan ook na de behandeling blijven. Naast rust is het belangrijk om te blijven bewegen, als dat lukt. Wandelen en fietsen zijn bijvoorbeeld heel erg geschikt. Een goede balans tussen inspanning en rust is goed voor uw herstel.

Leefregels

Radioactief

Tijdens de bestraling wordt geen radioactieve stof gebruikt. De bestraling wordt dus niet opgeslagen in uw lichaam. Dat betekent dat dit ook geen gevolgen heeft voor uw partner, kinderen, kleinkinderen en vrienden. U kunt dus bijvoorbeeld gewoon voor uw kinderen of kleinkinderen blijven zorgen en familie/vrienden blijven zien.

Roken

U mag tijdens de behandeling in ons ziekenhuis niet roken. Isala is een rookvrij ziekenhuis. Dit geldt ook voor de terreinen van ons ziekenhuis.

Autorijden

Een hersentumor kan invloed hebben op uw rijvaardigheid. Zeker als er tegelijkertijd neurologische verschijnselen zijn zoals verlamming of epilepsie. Als u auto wilt blijven rijden met dit soort gezondheidsproblemen, bent u zelf verantwoordelijk als rijbewijshouder om het Centraal Bureau Rijvaardigheid (CBR) in te lichten. Dit is in Nederland niet wettelijk verplicht. Wel adviseren wij u om dergelijke veranderingen te melden. Rijden zonder toestemming kan namelijk gevolgen hebben als u een ongeval veroorzaakt. U kunt dan strafrechtelijk vervolg worden of verantwoordelijk worden gesteld voor schade. Meer informatie vindt u bij het CBR.

Werken

Blijven werken tijdens de behandeling hangt helemaal van uw situatie af en verschilt van persoon tot persoon. Bespreek met uw arts, huisarts of bedrijfsarts wat de mogelijkheden zijn.

Nazorg en controle

Nadat de behandeling is afgerond, blijft u enige tijd onder controle van de radiotherapeut of neurochirurg in Isala. De arts of de verpleegkundig specialist houdt de eerste tijd contact met u voor eventuele vragen en voor het vastleggen van bijzonderheden na de behandeling. Dit gebeurt via een afspraak op de polikliniek of via een belafspraak. Er wordt een controlescan gemaakt tussen de 4 en 12 maanden na de behandeling. Hiervoor ontvangt u een afspraak. De controles zijn belangrijk om de werking van de behandeling te volgen. Na de behandeling van aangezichtspijn is geen controlescan nodig.

Huisarts

Uw huisarts of verwijzend arts uit een ander ziekenhuis worden op de hoogte gesteld van de behandeling. Als de behandeling is beëindigd, ontvangen zij hier ook bericht van.

Voorlichtingsfilms

Ter voorbereiding op uw behandeling kunt u de voorlichtingsfilms over bestralen met Gamma Knife bekijken of bezoek onze website voor meer voorlichtingsfilms (www.isala.nl/filmsradiotherapie).

Bestralen met masker

Contact

Zwolle

Radiotherapie
088 624 54 49 (bereikbaar op maandag t/m vrijdag van 8.00 tot 17.00 uur)
gammaknife@isala.nl

Bij spoed buiten kantooruren kunt u bellen met de verpleegafdeling Neurochirurgie via 088 624 12 50. Als dat nodig is, wordt er overlegd met de dienstdoende neurochirurg.

Kunt u niet komen? Laat het ons snel weten, dan maken wij een nieuwe afspraak.