Internist Hilde Roijen wil de blinde vlek bij artsen over ijzergebrek, vooral bij vrouwen, zichtbaar maken. Een podcast over het onderwerp is één van de eerste stappen. ‘We moeten stoppen met het normaliseren van klachten bij vrouwen.’
Vrouwen die met klachten als vermoeidheid of moeite met inspanning bij de huisarts komen, krijgen vaak het advies om rustiger aan te doen. Aan ijzertekort wordt vaak niet gedacht als de Hb-waarde, oftewel hemoglobinewaarde, boven de 7,5 mmol/L ligt. Want bij een Hb boven de 7,5 kan van een ijzergebrek geen sprake zijn, zeggen de richtlijnen. Maar dat is vaak niet juist, zegt Hilde.
‘Die ondergrens van 7,5 ligt voor veel vrouwen te laag. Mijn ervaring is dat vrouwen die typische klachten ervaren en net een beetje boven die ondergrens bungelen, meestal een ijzergebrek hebben. Maar zelfs als ze geen klachten ervaren, kunnen ze een ijzertekort hebben. Ze lopen er dan al zo lang mee rond dat het lichaam inmiddels gewend is geraakt aan het tekort. Pas als het ijzer weer is aangevuld, zeggen deze vrouwen vaak: “Ik wist niet dat ik me ook zo kon voelen.’
Niet normaal
‘We moeten stoppen met het normaliseren van klachten bij vrouwen. Iedereen vindt het gemakkelijk om te zeggen dat het normaal is dat vrouwen moe zijn. Maar ik zeg dus, nee, dat is niet normaal. Er is vaak wel wat aan de hand, namelijk ijzergebrek. Iedere dag zie ik vrouwen bij mij op de poli die aan een ijzergebrek lijden, bij wie dit tot dan toe niet is opgemerkt.’
‘Vermoeidheid, moeite met inspannen, maar ook haaruitval, afbrokkelende nagels, mist in het hoofd kunnen allemaal symptomen zijn. Soms lopen mensen al jaren met dit soort klachten rond. Ze zijn uitgebreid onderzocht door hun huisarts of specialist, maar het meten van het ferritinegehalte - een waarde die iets zegt over de hoeveelheid opgeslagen ijzer in het lichaam – is daarbij overgeslagen, omdat de Hb-waarde boven die 7,5 ligt.’
Die ondergrens voor Hb ligt wat betreft Hilde dus te laag. Maar waar het volgens haar nog veel meer om gaat is dat iedere persoon zijn eigen normaalwaarde heeft. ‘Ik neem mezelf even als voorbeeld. Als ik in goede gezondheid ben, weet ik dat mijn Hb-waarde ongeveer op 9,8 zit. Dat is mijn setpoint. Stel, ik laat mijn bloed prikken en daar komt een Hb uit van 8,4, dan weet ik dus dat er iets aan de hand is. Ook al zou mijn Hb volgens de richtlijnen ruim voldoende zijn. Vervolgens laat ik mijn ferritine prikken. Is die lager dan 30, dan is er sprake van een ijzertekort.’
Nieuwe ondergrens
Afgelopen januari is Hilde er samen met klinisch chemicus Gijs den Besten in geslaagd de ondergrens voor ferritine bij vrouwen in Isala aan te passen van 15 naar 30 μg/L. Daarvoor lag deze grens bij vrouwen op 15, terwijl deze voor mannen altijd al op 30 zat. Gijs: ‘Toevallig waren wij in het laboratorium ook al langer bezig met dit onderwerp. Het klopte volgens ons gewoon niet dat de referentiewaarden bij mannen en vrouwen van elkaar verschilden. Er is namelijk veel op de studies aan te merken waarop dit verschil is gebaseerd. Goede wetenschappelijke studies zullen echter waarschijnlijk niet volgen vanwege het feit dat dit probleem (nog) niet breed erkend wordt.'
'Via via kwam ik met Hilde in contact en hebben we elkaar versterkt in onze opvatting over dit onderwerp. Samen hebben wij het gedurfd om deze kleine, maar zeer belangrijke aanpassing toch door te voeren. Nu de waarden voor vrouwen zijn aangepast, kunnen er namelijk veel meer vrouwen met ijzergebrek worden opgespoord en dat is goed nieuws.’
Ook buiten Isala krijgt Hilde bijval. Internist-hematoloog Marlijn Hoeks van het IJzerexpertisecentrum in het Radboud UMC denkt precies hetzelfde over dit onderwerp. Hilde: ‘Omdat we dit allebei zo belangrijk vinden, hebben we de handen ineen geslagen. Zo hebben we in Isala samen onderwijs gegeven over dit onderwerp én we hebben meegedaan aan een podcast speciaal voor huisartsen, waarbij we uitgebreid ingaan op de blinde vlek die er volgens ons is. De podcast is heel goed beluisterd, ik krijg bijna iedere dag appjes van huisartsen die het hebben gehoord en daardoor vrouwen eindelijk verder hebben kunnen helpen. Overigens is deze podcast ook heel goed te volgen voor leken.’
Voorlopig is Hilde nog niet klaar met het onder de aandacht brengen van dit onderwerp. ‘Ook in Isala is die blinde vlek nog op veel plekken aanwezig. De komende jaren blijf ik me veelvuldig inzetten om zoveel mogelijk artsen te bereiken in de hoop dat er voortaan sneller aan ijzertekort wordt gedacht.’
Luister hier de podcast waarin Hilde en Internist-hematoloog Marijn Hoeks uitleg geven over dit onderwerp.