Tot voor kort verdwenen in de afvalton bij Klinische Farmacie in Isala maandelijks meer dan 20.000 tabletten. Dat was medicatie die terugkwam van verpleegafdelingen. Ziekenhuisapothekers Peder Nygård en Douwe van der Meer: ‘Het werd altijd gedaan uit veiligheid. Dat is natuurlijk belangrijk, maar ook in de ziekenhuisapotheek willen wij duurzamer werken. Nu gooien wij medicijnen die terugkomen van een afdeling niet meer standaard weg, maar leggen ze terug in de voorraad. Wat blijkt, negentig procent minder verspilling.’
Iedere dag komen er veel medicijnen terug van verpleegafdelingen. Bijvoorbeeld omdat de patiënt eerder met ontslag ging, genoeg heeft aan een lagere dosis of omdat de arts iets anders voorschreef. Alles werd in een afvalton gegooid dat meeging met het ziekenhuisafval. Peder: ‘Als je bedenkt dat grondstoffen voor veel pillen uit China komen. Deze vervolgens vaak gemaakt worden in India. Dan moeten ze nog verpakt worden in strips, een doosje er om heen en het gaat naar de apotheken. Zo’n lang traject en dan gooien wij een tablet binnen 24 uur ongebruikt in de prullenbak. Dat is toch raar.’
Polsbandje
Hoe kan het dan anders? Douwe: ‘Het grootste risico is dat wanneer je tabletten teruglegt, je ze op de verkeerde plek teruglegt en een patiënt daardoor een medicijn krijgt die niet voor hem bedoeld is. De kans dat dit gebeurt in Isala is nihil omdat wij de basis goed op orde hebben. Hier bij Klinische Farmacie vind je de vulstations. Apothekersassistenten vullen daar per dag de medicijnkarren voor de afdeling. Iedere patiënt heeft een eigen laatje. Door de pil te scannen voordat hij in het laatje wordt gelegd, controleer je of het, het juiste medicijn is. Op de afdeling volgt nog een controle. De verpleegkundige scant ook het medicijnen en daarnaast het polsbandje van de patiënt. Is het niet het goede medicijn, dan geeft de computer het aan. Dat is dus twee keer een controle van een persoon en twee keer door de computer.’
Drukstrip
Peder: ‘Medicijnen die terugkomen van afdelingen doen de apothekersassistenten in aparte doosjes die voor de originele verpakking staan. Als je daar eentje uithaalt, weet je dat het een retourmedicijn is en ben je extra alert. Is de drukstrip bijvoorbeeld nog intact?’ De reden dat medicijnen in zo’n grote hoeveelheden werden weggegooid, was de angst dat er iets mis kon zijn met het medicijn na het verlaten van de apotheek. Douwe: ‘Maar hoe groot is die kans? De pil verlaat het ziekenhuis niet. Is binnen een dag terug bij Klinische Farmacie en de patiënt kan er ook niets mee gedaan hebben. Ontzettend zonde dus om de tabletten zomaar weg te gooien. Ook als je bedenkt dat er regelmatig medicijnen in de ton verdwenen die moeilijk verkrijgbaar waren’.
600.000 stickers
Maar is het dan niet veel extra werk, al die pillen weer terugleggen? Douwe en Peder: ‘Daar waren wij eerst wel bang voor. Daarom hebben wij het eerst voor korte periode en bij een paar afdelingen uitgeprobeerd en wat blijkt, het valt heel erg mee. Medewerkers zijn er niet veel meer tijd mee kwijt. Veel collega’s zijn ook blij dat niet alles meer bij het afval terecht komt. Wat nog wel een flinke klus is, is streepjescodes plakken op de pillen waarop er niet één op zit. Dat komt bijvoorbeeld voor als wij vanwege schaarste medicijnen gebruiken die eigenlijk voor consumenten zijn.’ Douwe: ‘Ik denk dat wij in totaal jaarlijks 600.000 stickers plakken. Maar daardoor weet je dus wel dat wij het juiste medicijn geven en kan deze ook veilig terug in de voorraad.’
Vervaldatum
Klinische Farmacie doet meer om het ziekenhuis duurzamer om te laten gaan met medicatie. Peder: ‘Logistiek medewerkers van onze afdeling controleren altijd op verpleegafdelingen of er nog genoeg voorraad is en wat de vervaldatum is. Dat deden zij eens in de drie maanden en medicijnen, bijvoorbeeld paracetamol, wat in die drie maanden over datum zou gaan, namen ze dan al vast mee. Nu komen zij een keer per maand langs en hoeven dus minder vaak voorraad mee terug te nemen. Daarnaast sturen wij afdelingen een overzicht van wat wij wel hebben moeten weghalen en of zij misschien hun basisvoorraad willen aanpassen.’
Dat bij Klinische Farmacie nu negentig procent minder medicijnen in de afvalbak verdwijnen, valt ook vakgenoten op. Douwe: ‘Verschillende collega’s van andere ziekenhuizen zijn al komen kijken. Vrijdag stond een artikel van mij en Peder in het Pharmaceutisch Weekblad en binnenkort spreken wij op het congres Groene Farmacie gaat door.’