Plaveiselcelcarcinoom (PCC) is een vorm van huidkanker. De huid bestaat voor een groot gedeelte uit plaveiselcellen. Deze cellen kunnen in de loop van uw leven beschadigd raken en veranderen in een kankercel. In deze folder leest u meer over mogelijke behandelingen en wat u zelf kunt doen.
Door celdeling kunnen de kankercellen zich vermenigvuldigen. De kankercellen kunnen de diepte in groeien en onderliggende weefsels beschadigen. De meest voorkomende oorzaak is veelvuldige blootstelling aan zonlicht over een lange periode. Mensen met een lichte huid hebben een grotere kans op het krijgen van huidkanker. Dit geldt ook voor een plaveiselcelcarcinoom. Ook in langdurig bestaande wonden, wratten (vooral genitale wratten) en bij mensen die een verminderde afweer hebben (bijvoorbeeld bij het gebruik van medicatie die het immuunsysteem onderdrukken), kunnen plaveiselcelcarcinomen ontstaan.
Bij ongeveer 15% van de mensen met huidkanker gaat het om plaveiselcelcarcinoom. Deze vorm komt vooral voor bij mensen van 60 jaar en ouder, maar ook jongere mensen kunnen dit krijgen. Het komt vooral voor op de delen die blootgesteld zijn aan de zon: het gezicht, een onbehaarde schedel, hals, bovenkant van de rug en handruggen. Een bijzondere plaats waar een plaveiselcelcarcinoom kan voorkomen is aan de vrouwelijke geslachtsdelen, dit plaveiselcelcarcinoom heet dan vulvacarcinoom.
Als plaveiselcelcarcinoom niet behandeld wordt, kan het uitzaaien naar de lymfeklieren. Bij een vroegtijdige behandeling zijn de vooruitzichten gunstig.
Kenmerken
Plaveiselcelcarcinoom kunt u herkennen aan:
- Een knobbeltje met vaak een schilferig korstje in het midden; het korstje valt er wel eens af.
- Een wondje dat niet geneest, of iedere keer spontaan terug komt en/of langzaam groter wordt.
- Rozerood of huidkleurig.
- Relatief snel groeiend (ten opzichte van andere soorten huidbeschadigingen).
Ziekte van Bowen
Er bestaat ook een oppervlakkige vorm van plaveiselcelcarcinoom. Die is niet gevaarlijk en eenvoudig te behandelen. Deze vorm heet de ziekte van Bowen. Het ziet er uit als een rood, schilferend plekje dat enigszins ruw aanvoelt. Het plekje kan zeer langzaam groter worden, maar veroorzaakt geen klachten. De dermatoloog zal zo’n plekje verwijderen.
Diagnose
De dermatoloog kan aan de hand van de verschijnselen vaak al beoordelen of het om een plaveiselcelcarcinoom gaat. Meestal wordt er onder verdoving een stukje weefsel weggenomen (een biopt) voor pathologisch onderzoek, om de diagnose vast te stellen. De uitslag hiervan is vaak na tien dagen bekend.
In sommige gevallen verwijdert de dermatoloog direct de hele tumor en stuurt deze op voor onderzoek. De dermatoloog doet aanvullend onderzoek om te bekijken of de lymfeklieren in de omgeving vergroot zijn. Als dat zo is, kan er met een echo gekeken worden naar de lymfeklieren en kan er eventueel een punctie genomen worden. Hier wordt u dan op voorbereid. In uitzonderlijke gevallen wordt een röntgenfoto van de longen gemaakt om een eventuele uitzaaiing vast te stellen.
Behandeling
Chirurgie
Het plaveiselcelcarcinoom zal bij voorkeur operatief worden verwijderd. Dit gebeurt meestal onder plaatselijke verdoving door een dermatoloog of (plastisch) chirurg. Het is belangrijk het carcinoom volledig te verwijderen, inclusief een randje gezond weefsel er om heen. Om er zeker van te zijn dat de tumor helemaal verwijderd is, onderzoekt de dermatoloog of patholoog het verwijderde weefsel altijd met de microscoop. Als het niet zeker is dat het carcinoom volledig is weggenomen, of met een te krappe marge er om heen, dan moet de dermatoloog of (plastisch) chirurg de ingreep opnieuw uitvoeren.
Bestraling (radiotherapie)
Radiotherapie is ook een effectieve behandelingsmethode. Het gebied waar de tumor zit wordt bestraald. Het bestralingsapparaat wordt zo in gesteld dat de stralen oppervlakkig blijven en geen schade in de diepte veroorzaken. Ook wordt de hoeveelheid straling verdeeld over meerdere afspraken. Dat betekent dat men heel vaak naar het ziekenhuis moet komen, veel vaker dan bij de operatieve behandeling.
Overige methoden
Andere technieken om een tumor te verwijderen zijn bevriezen door middel van vloeibare stikstof of wegbranden met een elektrisch apparaat (elektrocoagulatie). Deze technieken zijn niet de eerste keus en worden alleen in speciale omstandigheden toegepast.
Behandeling van oppervlakkig plaveiselcarcinoom (ziekte van Bowen)
Het oppervlakkige plaveiselcelcarcinoom (ziekte van Bowen) kan op verschillende manieren worden behandeld. Het kan worden verwijderd met een operatie, maar het kan ook worden bevroren met vloeibare stikstof of worden ingesmeerd met een crème die een celdeling remmend geneesmiddel bevat (bijv. Efudix crème). Ook kan het oppervlakkige plaveiselcelcarcinoom worden behandeld door het weg te krabben (curretage) en de oppervlakkige wond vervolgens dicht te schroeien.
Een nieuwe en effectieve behandeling is de fotodynamische therapie. Hierbij wordt de afwijking eerst ingesmeerd met een lichtgevoelige stof, die vooral in de carcinoomcellen wordt opgenomen. Enkele uren later wordt de afwijking belicht met een intensieve lichtbron. Hierdoor worden de carcinoomcellen die de lichtgevoelige stof hebben opgenomen vernietigd, terwijl de normale gezonde cellen blijven leven.
Na de behandeling
Na de behandeling komt u regelmatig terug voor controle. Tijdens de controles kijkt de dermatoloog de behandelde plek na, en controleert of er nieuwe tumoren op andere plekken zijn ontstaan.
Vooruitzichten
De vooruitzichten zijn goed. Als het carcinoom volledig is verwijderd, treden naderhand vrijwel nooit problemen op. Bij een klein deel van de patiënten (ongeveer 4%) kan het carcinoom uitzaaien naar de lymfeklieren of andere organen. Dit gebeurt vooral bij carcinomen die heel groot zijn (en dus te laat ontdekt of te laat behandeld zijn) en bij carcinomen op de oren of de lippen.
Als er uitzaaiingen zijn, zijn de vooruitzichten veel minder gunstig. Dan is aanvullende chirurgische behandeling of radiotherapie en eventueel chemotherapie nodig.
De vooruitzichten van het oppervlakkige plaveiselcelcarcinoom (ziekte van Bowen) zijn zeer gunstig. Deze vorm veroorzaakt vrijwel nooit ernstige gezondheidsproblemen. Langdurige controle na behandeling is dan ook niet nodig.
Wat kunt u zelf doen?
- Na behandeling van een plaveiselcelcarcinoom is het belangrijk uw huid goed in de gaten te houden.
- Als er een bultje of wondje ontstaat dat niet binnen enkele maanden vanzelf weer verdwijnt, is het verstandig de huisarts of dermatoloog te raadplegen. Dat moet u ook doen als u een vergroting opmerkt van de lymfeklieren.
- Overmatige blootstelling aan zonlicht moet u vermijden, vooral tussen 11.00 en 15.00 uur.
- Blijf niet te lang in de zon, voorkom zonverbranding en gebruik een zonnebrandcrème met een factor 15 of hoger.
- Draag zonodig een hoofddeksel. Meer informatie vindt u in de folder van het KWF ‘Te veel zon is niet gezond’.
Contact
Heeft u nog vragen, dan kunt u bellen met de locatie waar u onder behandeling bent:
Meppel
polikliniek Dermatologie
(0522) 23 38 77 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur)
Kunt u niet komen? Laat het ons snel weten, dan maken wij een nieuwe afspraak.