Groep-B-Streptokokken en zwangerschap Groep-B-Streptokokken en zwangerschap

Deze brochure geeft informatie over deze Groep-B-Streptokokkenziekte.
Ook bespreken wij in welke situaties voorzorgsmaatregelen genomen kunnen worden om ziekte bij de baby te voorkomen.

Wat zijn Groep-B-Streptokokken?

Streptokokken zijn bacteriën en alleen onder de microscoop zijn ze zichtbaar. Er bestaan verschillende soorten streptokokken. Groep-B-Streptokokken (GBS) is er een van.

Hoe vaak komen GBS voor bij zwangeren?

GBS komen bij één op de vijf volwassenen voor zonder dat er klachten zijn. Eén op de vijf zwangere vrouwen draagt deze bacteriën bij zich; zij worden dragers genoemd.

De GBS bevinden zich samen met andere bacteriën in de darmen. Vaak zijn ze ook in de baarmoedermond of vagina te vinden zonder dat er klachten zijn. Soms veroorzaken ze een blaasontsteking. Ze zijn dan in een kweek van de urine te vinden.

Wat zijn de gevolgen van GBS voor pasgeboren baby’s?

Ongeveer de helft van de vrouwen die deze streptokokken bij zich dragen, geeft ze tijdens de bevalling door aan hun kind. Eén op de vijf zwangere vrouwen (twintig procent) is draagster.

Dit betekent dat 10% van alle pasgeboren baby’s met GBS wordt besmet. De bacteriën zijn dan alleen op de huid of slijmvliezen van het kind aanwezig. De baby wordt er niet ziek van.

Van alle pasgeborenen wordt ongeveer één op de duizend ziek door een infectie met GBS. De bacteriën dringen dan ook het lichaam binnen. Het kind kan dan zeer ernstig ziek zijn. Kinderen van moeders die GBS-draagster zijn, worden in één op de honderd gevallen ziek. Deze ziekte kan meestal goed worden behandeld met een antibioticum.

Hoe kan een kind besmet en ziek (geïnfecteerd) worden?

Als een zwangere vrouw GBS bij zich draagt, kan het kind al in de baarmoeder worden besmet. Dit kan ook tijdens de bevalling of na de geboorte gebeuren.
Hieronder bespreken we hoe de besmetting en infectie met GBS plaatsvindt, en welke verschijnselen kunnen optreden.

In de baarmoeder

Als een kind al in de baarmoeder besmet wordt met GBS, gebeurt dat meestal na het breken van de vliezen. De streptokokken komen vanuit de vagina via de baarmoedermond de baarmoeder in en bereiken zo het ongeboren kind.

Het kind drinkt vruchtwater en heeft ook vruchtwater in de longen. Zo kan de baby al vóór de geboorte worden besmet en ziek worden. Deze kans is groter naarmate de vliezen langer gebroken zijn. In uitzonderingssituaties vindt besmetting en infectie in de baarmoeder plaats zonder dat de vliezen gebroken zijn.

Temperatuurverhoging van de moeder en een snelle hartslag van de baby zijn aanwijzingen voor een infectie.

Tijdens de bevalling

Als GBS in de vagina (schede) aanwezig zijn, wordt ongeveer de helft van de kinderen tijdens de bevalling besmet. Gewoonlijk veroorzaken de streptokokken dan geen ziekteverschijnselen. Ze blijven alleen op de huid en de slijmvliezen van de baby aanwezig. In een enkel geval, ongeveer één procent, wordt de baby wel ziek, meestal al vrij snel na de geboorte.

Na de geboorte

In minder dan een derde van de gevallen wordt de baby pas na de eerste levensweek ziek. Dit wordt een ’late onset’-infectie genoemd: een GBS-ziekte die laat ontstaat. Zo kunnen kinderen nog in de eerste drie levensmaanden ziek worden. Soms zijn ze dan al tijdens de geboorte besmet, maar ontstaat ziekte door de GBS-bacterie pas later.

In andere gevallen wordt het kind na de geboorte besmet, bijvoorbeeld via de handen van een volwassene. Ook als een kind pas later ziek wordt als gevolg van GBS is het ziekteverloop vaak zeer ernstig.

Hoe komt een GBS-ziekte bij het kind tot uiting?

Als een pasgeborene ziek wordt als gevolg van een infectie met Groep-B-Streptokokken, is dat in negen van de tien gevallen op de eerste dag. Vaak ademt het kind snel en oppervlakkig. Soms houdt het ademen even op. De kleur van de huid is niet mooi roze, maar grauw, blauw of bleek. Het kind kan slap aanvoelen en suf zijn. Soms is de baby overprikkelbaar en treden er stuipen (convulsies) op.

Dikwijls is een zacht kreunend geluid bij het uitademen het eerste verschijnsel van ziekte. Dit kreunen is een belangrijk waarschuwingssignaal, maar ook een snelle ademhaling of een afwijkende kleur kunnen de aandacht trekken.

Voedingsproblemen zoals spugen of niet willen drinken, koorts of juist ondertemperatuur zijn soms ook een teken van GBS-ziekte.

Ontsteking

Het ernstig ziek zijn is een gevolg van ontstekingen, zoals een longontsteking (pneumonie), een bloedinfectie (sepsis) of een hersenvliesontsteking (meningitis). Soms komen verschillende ontstekingen tegelijkertijd voor. Een hersenvliesontsteking wordt vaker gezien bij kinderen die wat later na de geboorte ziek worden.

Ziekteverschijnselen kunnen zich in heel snel tempo ontwikkelen, soms binnen enkele uren. Daarom kan medische hulp te laat komen. Soms is het ziekteverloop ook zo snel en ernstig dat zelfs een snel begonnen behandeling met een antibioticum een slechte afloop niet kan voorkomen.

Welke baby’s hebben een verhoogde kans om ziek te worden door een infectie met GBS?

Een GBS-infectie komt nogal eens ’uit de lucht vallen’. Tijdens de zwangerschap of de bevalling waren er geen aanwijzingen voor een verhoogde kans op deze ziekte. In een aantal gevallen is bekend dat de baby wel een verhoogde kans loopt op ziekte door een GBS-infectie, namelijk bij: 

• een vroeggeboorte (zwangerschapsduur minder dan 37 weken);
• langdurig gebroken vliezen (langer dan 18 tot 24 uur);
• temperatuurverhoging van de moeder tijdens de bevalling (hoger dan 37,8-38,0 graden Celsius);
• een blaasontsteking door GBS bij de moeder tijdens de zwangerschap;
• een eerder kind met GBS-ziekte.

Welk onderzoek naar GBS is mogelijk tijdens de zwangerschap?

Onderzoek bij elke zwangere wordt in Nederland niet geadviseerd. GBS wordt immers bij één op de vijf zwangeren gevonden en heeft maar zeer zelden gevolgen.

Maar in bepaalde situaties is het wel verstandig onderzoek te doen, zoals bij een zwangere die in het ziekenhuis opgenomen is in verband met voortijdige weeën of te vroeg gebroken vliezen. De streptokokken kunnen dan worden aangetoond met behulp van een kweek. Daarbij strijkt een verpleegkundige met een wattenstokje eerst langs de ingang van de schede, en dan langs de anus.

De uitslag duurt meestal twee tot drie dagen. Testen die een snellere uitslag geven, de zogeheten sneltests, zijn nu nog vaak onvoldoende betrouwbaar.

Kan een GBS-infectie worden voorkomen?

Het is lang niet altijd mogelijk een GBS-ziekte van de baby te voorkomen. In situaties waar het kind een hoge kans heeft om ziek te worden, kan de arts wel voorzorgsmaatregelen nemen. Soms geeft men al tijdens de bevalling een antibioticum.

Redenen daarvoor zijn:

• koorts tijdens de bevalling;
• een eerder kind dat GBS-ziekte heeft gehad;
• een blaasontsteking met GBS tijdens de zwangerschap.

In deze gevallen weten we dat de zwangere veel GBS bij zich draagt. Een uitslag van een kweek die GBS laat zien bij een dreigende vroeggeboorte of voortijdig gebroken vliezen, is een andere reden om al tijdens de bevalling een antibioticum te geven.

Na de geboorte

Soms krijgt ook de baby na de geboorte nog antibiotica van de kinderarts, bijvoorbeeld bij koorts tijdens de bevalling. In andere gevallen wordt geadviseerd de baby de eerste 48 uur extra in de gaten te houden, de eerste 24 uur in het ziekenhuis. Het gebeurt maar zelden dat de moeder na de bevalling een antibioticum nodig heeft.

Een enkele keer worden al vóór de zwangerschap bij een vrouw streptokokken van groep B aangetoond, bijvoorbeeld in een kweek die gemaakt wordt omdat de vrouw afscheiding heeft. Dit heeft geen gevolgen voor de bevalling, zolang er geen andere risicofactoren zijn, zoals vroeggeboorte, koorts tijdens de bevalling of vliezen die langdurig gebroken zijn.

Contact

Heeft u nog vragen, neem dan contact op met uw verloskundig zorgverlener. U kunt ook bellen met de locatie waar u onder behandeling bent:

Zwolle

Gynaecologie/Verloskunde
088 624 35 55 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur)

Bent u ongerust of heeft u vragen (buiten kantoortijden) die niet kunnen wachten dan kunt u bellen naar het spoednummer: 088 624 81 61.

Meer lezen

Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) (rubriek patiëntenvoorlichting)

Stichting Ouders van Groep-B-Streptokokken-patiënten (OGBS)

Verder is er de Stichting GBS, die als doel heeft en de voorlichting over de GBS te verbeteren en het wetenschappelijk onderzoek naar GBS-ziekte te bevorderen. Daarmee wil de stichting een bijdrage te leveren aan het voorkomen en behandelen van GBS-ziekte.