Constitutioneel eczeem bij kinderen Constitutioneel eczeem bij kinderen

Informatie voor ouders van kinderen met eczeem

Kenmerken van constitutioneel eczeem (CE)

Constitutioneel eczeem (CE) wordt gekenmerkt door:

• jeuk: de huidafwijkingen jeuken, en kinderen met CE hebben de neiging om te krabben, vooral als ze bloot zijn;
• droge huid: de huid van kinderen met CE is droog en dof en voelt aan als schuurpapier;
• de huidafwijkingen zijn veelvormig en bestaan uit roodheid, bobbeltjes, blaasjes, rode of gele korstjes, en schilfering. Door het krabben kunnen barsten en huidverdikking ontstaan;
• de huidafwijkingen beginnen bij jonge baby's vaak op de wangen, vervolgens breidt het eczeem zich uit naar de nek, de achterkant van de armen en de voorkant van de benen, en naar de romp. Bij peuters en kleuters bevindt CE zich vooral in de lichaamsplooien, zoals ellebogen, knieholtes, polsen en nek;
• CE is een chronische ziekte met opflakkeringen en rustige periodes ('goede tijden, slechte tijden');
• CE komt vaak voor in families waarin veel mensen te vinden zijn met allergie en eczeem.

Oorzaken van CE

CE is een complexe ziekte waarbij meerdere oorzaken (factoren) een rol spelen. Eén belangrijke factor is erfelijkheid: zoals gezegd komt CE vaak in de familie voor. Maar het is ook waarschijnlijk dat omgevingsfactoren eveneens van invloed zijn op het ontstaan van CE. Welke factoren dat precies zijn, is echter niet goed bekend, hoewel daarover veel theorieën de ronde doen.

CE komt vaak voor in gezinnen met de aanleg (constitutie) voor allergie. Bovendien hebben kinderen met CE de aanleg voor een gevoelige huid (vandaar de naam constitutioneel eczeem). Dit wordt nader uitgelegd in de figuur.
Afbeelding 1: ontstaansmechanismen van eczeem 

Bij een normale huid zijn huidcellen met hechte verbindingen ('tight junctions') aan elkaar geplakt. Hierdoor vormt de huid een stevige barrière tegen de buitenwereld. Bij mensen met CE zijn deze tight junctions minder sterk. Hierdoor is de barrièrefunctie van de huid verminderd. Daardoor kan water makkelijker door de huid verdampen en ontstaat de droge huid.

Aan de andere kant is de huid meer doorgankelijk voor prikkels van buitenaf, die dus makkelijker binnen kunnen dringen. Het is een normale reactie van het lichaam om zulke prikkels van buitenaf te lijf te gaan met een ontstekingsreactie. Dit gebeurt bijvoorbeeld ook bij een wond: om de schade te herstellen en de wond te genezen wordt de huid eerst rood, dik, en gaat ze jeuken. Bij een wond of een gewone prikkel is dit een tijdelijk proces dat weer ophoudt als de huid genezen is. Bij CE echter blijft het ontstekingsproces aanhouden omdat er steeds prikkels blijven binnenkomen en doordat de huid zo droog blijft: er ontstaat dus een voortdurende (chronische) ontsteking van de huid. Bij deze ontstekingsreactie ontstaat ook jeuk, waardoor het kind gaat krabben. Dit leidt weer tot méér beschadiging van de huid, waarop weer een ontstekingsreactie ontstaat, en zo is de vicieuze cirkel rond.

Relatie tussen CE en (voedsel-)allergie

CE is een ziekte die vooral bij allergische kinderen voorkomt. De eerste vorm van allergie bij jonge kinderen is vaak een voedselallergie. Zodoende is het niet zo gek dat vaak gedacht wordt dat voedselallergie de oorzaak is van CE. Maar dit is onjuist, om een aantal redenen:

• De belangrijkste oorzaak van CE is - zoals hierboven is uitgelegd - de afwijkende huid(structuur). CE is dus vooral een huidziekte en niet zozeer een allergische ziekte.
• CE verdwijnt nooit helemaal, zelfs niet als het kind alle voedingsmiddelen zou vermijden die mogelijk een allergische reactie kunnen veroorzaken.
• Een aanzienlijk deel van de kinderen met CE heeft überhaupt geen aantoonbare allergie.

In de meeste gevallen van CE speelt een voedselallergie dus geen rol in het ontstaan van de ziekte. In zeldzame gevallen is een voedselallergie echter wél een van de prikkels die opflakkering van het eczeem kan uitlokken. Vaak is dit erg duidelijk: als de baby het betreffende voedingsmiddel krijgt, neemt het eczeem zeer duidelijk toe (vaak samen met andere verschijnselen zoals braken, een rode huid, of jeukende galbulten). Als het voedingsmiddel weggelaten wordt, verbetert het eczeem, keer op keer. Meestal gaat het in deze (zeldzame!) gevallen om koemelk of kippenei, soms om pinda's, noten of soja.

Het komt nogal eens voor dat kinderen wel een allergie voor een voedingsmiddel hebben (ook weer meestal kippenei, koemelk of pinda's), maar dat die allergie niets met het eczeem te maken heeft. Deze kinderen reageren op het bewuste voedingsmiddel bijvoorbeeld met galbulten (urticaria) of met hevig braken, maar niet met een toename van het eczeem. Bij deze kinderen zal vermijding van het betreffende allergeen dus geen gunstig effect op het eczeem hebben.

Meestal speelt een allergie voor inhalatieallergenen zoals huisstofmijt, kat of hond ook geen belangrijke rol bij CE. Al met al is het dus zo dat allergie maar een beperkte rol heeft bij CE, en dat bij de behandeling aandacht voor de huid veel belangrijker is dan aandacht voor eventuele vermeende allergieën.

Behandeling van CE

Zoals gezegd is CE een chronische ziekte van de huid. Succesvolle behandeling betekent dan ook dagelijkse, voortdurende aandacht voor de huid. De huid van kinderen met CE vraagt dus om dagelijks 'onderhoud': wat bij mensen zonder CE vanzelf gaat, moet bij kinderen (en volwassenen) met CE door middel van een behandeling (zalftherapie) gebeuren.

De dermatologen en kinderartsen van Isala hebben daarvoor een gezamenlijke aanpak ontwikkeld. Hierbij zijn deze vijf punten van groot belang:

1. Uitleg over de ziekte

Om CE goed te kunnen behandelen is het belangrijk dat u begrijpt hoe de ziekte ontstaat en wat u daaraan kunt doen. Dat is de taak van de behandelend arts. Maar u kunt ook zelf veel informatie inwinnen (zie bij ‘Meer informatie’). Ook kan de eczeemconsulent u aan informatie helpen.

2. Prikkels vermijden

Hoewel het niet makkelijk is om allergische prikkels te vermijden (meestal spelen ze immers geen rol), zijn er wel een paar algemene prikkels die u kunt vermijden. De belangrijkste zijn: zeep (droogt de huid uit), schurende kleding en wasverzachter.

3. Huid vet houden

Het is van het grootste belang om de droge huid bij eczeem vet te houden. Dat kan op twee manieren:

• het badwater aanvetten met vette badolie (bijvoorbeeld Balneum
  Hermal® of Zwitsal® medicinale badolie);
• vette zalf gebruiken. U kunt daarvoor het beste een zalf gebruiken die de arts kan voorschrijven. Vaseline is minder geschikt omdat het zo taai en plakkerig is. Vette zalf kan zonder beperkingen gebruikt worden, dus zo veel mogelijk. Het advies is om kinderen met CE minstens 2x per dag geheel in te vetten en bij elke luierwisseling de droge plekjes ook nog in te vetten.

4. Ontsteking bestrijden

Het is belangrijk om de voortdurende ontsteking van de huid krachtig te bestrijden zodat de jeuk­krab­beschadiging­ontsteking­jeuk­cyclus wordt doorbroken. Hiervoor zijn goede geneesmiddelen op de markt, namelijk corticosteroïdzalven. Deze staan in de volksmond ook wel bekend als 'hormoonzalven'. Ze hebben vaak een slechte naam omdat ervan wordt gezegd dat ze de huid dunner zouden maken of dat ze invloed op de groei zouden hebben. Het is op zichzelf juist dat deze bijwerkingen kunnen optreden, maar dit gebeurt uitsluitend bij een te hoge dosering. Bij correct gebruik zijn corticosteroïdzalven effectief en volstrekt veilig; dit is in tientallen onderzoeken over langere termijn aangetoond.

Om de ontsteking van de huid rustig te krijgen is vaak intensieve behandeling nodig. Dat betekent dat u gedurende één tot twee weken de aangedane huiddelen volledig 1x per dag met corticosteroïdzalf moet insmeren. Vrijwel altijd wordt het eczeem hiervan rustig. De kunst is om het eczeem daarna rustig te houden. Daarvoor kunt u vette zalf gebruiken (zoals beschreven onder 3). Zodra de huid weer rood en vurig wordt, begint u weer met corticosteroïzalf. Het is belangrijk om niet te wachten tot de opflakkering van het eczeem op zijn hoogtepunt is, want dan loopt u met de behandeling achter de feiten aan. Als u snel begint, heeft u maar weinig corticosteroïdzalf nodig om de huid van uw kind weer rustig te krijgen. (Terwijl mensen die het bangst zijn voor bijwerkingen van 'hormoonzalven' en die dus het langst wachten met gebruik ervan, uiteindelijk vaak meer zalf nodig hebben dan mensen die corticosteroïdzalf snel toepassen.)

De corticosteroïdzalven worden ingedeeld in groepen (klassen). Huisartsen schrijven meestal een klasse 1­zalf voor, zoals hydrocortison 0,5%. Deze zalf is zwak werkzaam. Vaak geeft dit dan ook maar een lichte verbetering van het eczeem. Isala gebruikt daarom sterkere corticosteroïdzalven gebruikt, vooral triamcinolonzalf 0,1% (klasse 2a), fluticasonzalf (Cutivate®) en mometasonzalf (Elocon®) (klasse 2b).

5. Alternatieven voor ontstekingsremmende zalf

Sinds enkele jaren zijn ook zogenoemde TIM­zalven op de markt (topische immunomodulatoren) zoals Elidel® en Protopic®. Deze middelen zijn niet gebaseerd op corticosteroïden, en zijn dus geen 'hormoonzalf'. Toch zijn ook deze middelen geen halve maatregel: het gaat hier om geneesmiddelen die, in tabletvorm of in een infuus, worden gebruikt om afstoting na orgaantransplantaties tegen te gaan. Deze middelen zijn effectief, maar niet effectiever dan corticosteroïdzalven. Ze hebben op de korte termijn weinig bijwerkingen, hooguit wat (voorbijgaande) branderigheid van de huid. Op de lange termijn is nog onduidelijk of deze middelen wellicht de kans op huidkanker zouden kunnen vergroten.

Wat moet u niet doen?

• Het heeft geen enkele zin om te proberen op zoek te gaan naar een oorzaak (bijvoorbeeld naar een of meer voedingsmiddelen) voor het eczeem. Dit is een heilloze weg die alleen maar leidt tot onnodige grote beperkingen van de voeding waardoor de kans groot is dat de voeding onvolwaardig wordt en uw baby slecht groeit. CE is een chronische huidziekte, dus behandeling van de huid moet voorop staan.
• Behandeling met homeopatische middelen of 'natuurlijke' zalven heeft geen bewezen effect.
• Vermijd zalven tegen de jeuk (zoals Parfenac®), want deze bevatten vaak veel menthol dat op een intacte huid redelijk jeukstillend werkt, maar op een eczeemhuid vaak een tegenovergesteld effect heeft.
• Laat u ook niet van de wijs brengen door mensen die zeggen dat het behandelen van het eczeem met corticosteroïdzalf ertoe zou leiden dat de allergie 'naar binnen slaat' en dat dit de kans op astma en hooikoorts (allergische rhinitis) zou vergroten. Dit is een bakerpraatje en wordt niet gesteund door wetenschappelijk onderzoek. Ongeveer een derde van de kinderen met CE krijgt later astma of hooikoorts, onafhankelijk van de behandeling van het eczeem.

Wat kunt u wel doen?

• Laat u vooral goed voorlichten. Vraag om informatie bij uw arts. De patiëntenorganisatie Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE) heeft een informatieve website waar goede informatieboekjes te bestellen zijn (zie bij ‘Meer informatie’).
• Streef niet naar genezing van het CE. Het is een chronische ziekte die vaak jarenlang blijft bestaan met opflakkeringen en betere periodes. Het doel van de behandeling is het eczeem onder controle te hebben zodat uw kind een zo normaal mogelijk leven kan leiden.
• Zoek een goede en passende behandeling voor uw kind. In Isala werken kinderartsen en dermatologen intensief samen op het gebied van de behandeling van kinderen met CE. Ook worden kennis en ervaringen gedeeld in de allergiewerkgroep van het ziekenhuis. Behandeling in een academisch centrum is dan ook alleen nodig bij (zeer) ernstige vormen van CE.

Contact

Heeft u nog vragen, dan kunt u bellen met de locatie waar u onder behandeling bent:

Zwolle

Dermatologisch centrum
088 624 55 06 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 16.30 uur)

Kindergeneeskunde
088 624 50 50 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur)

Meppel

polikliniek Dermatologie
088 624 96 42 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.00 tot 16.30 uur)

Kampen

polikliniek Dermatologie
088 624 68 42 (bereikbaar op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag van 8.30 tot 16.30 uur)

Kunt u niet komen? Laat het ons snel weten, dan maken wij een nieuwe afspraak.

Meer informatie

Voor meer informatie kunt u de website raadplegen van de Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem, of bellen met de Huidinfolijn.

Vereniging voor Mensen met Constitutioneel Eczeem (VMCE)
Postbus 26
3860 AA Nijkerk
(033) 247 10 44
info@vmce.nl

Huidinfolijn
bereikbaar op werkdagen van 9.30 tot 16.30 uur
(026) 351 41 60