Met een kind op bezoek op de Intensive care Met een kind op bezoek op de Intensive care

Een handreiking voor ouders en verzorgers

Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat  familielid ernstig ziek op de IC ligt?

Wees open en eerlijk

Wees eerlijk, maar stem de informatie af op het ontwikkelingsniveau van uw kind. Kinderen hebben een rijke fantasie en daarom is het belangrijk vaak onbedoelde geheimzinnigheid te vermijden. Betrek uw kind daarom bij de situatie en geef veel informatie over wat er is gebeurd.

Zo kunt u samen met uw kind het informatieboekje ‘Op bezoek bij Suus op de Intensive care’ (voor)lezen. Met dit informatieboekje leren kinderen stap voor stap aan de hand van foto's en tekst wat zij kunnen verwachten op de IC. 

Geef uitleg over de lichamelijke situatie van de ouder/het familielid

Het is belangrijk uw kind te vertellen dat de ouder/het familielid ziek is, doordat iets in het lichaam ‘het niet goed doet of stuk is’. Als herstel of beterschap mogelijk is, geef dan aan dat de dokters en de verpleegkundigen erg hun best doen de zieke beter te maken of dat wat stuk is, te maken. Geef concrete informatie over alles. Vertel bijvoorbeeld over de slangetjes die aan de patiënt vastzitten en waarvoor ze dienen. Als er geen zicht is op herstel is het ook belangrijk uw kind dit te vertellen.

Blijf antwoord geven op vragen

Wees erop voorbereid dat u meerdere keren zult moeten uitleggen wat er aan de hand is. Herhaling van informatie is vooral voor jongere, maar ook voor oudere kinderen belangrijk. Door herhaling begrijpen ze de informatie beter.

Leg uw eigen emotionele reacties uit

Benoem uw eigen emoties als boosheid, verdriet en ongeloof op momenten dat daartoe aanleiding is, bijvoorbeeld als u huilt. “Papa/mama moet even huilen. Ik ben zo verdrietig/boos over wat er is gebeurd …”. U hoeft uw eigen reacties niet te verbergen. Door ze te benoemen leert uw kind dat het heel normaal en goed is om bepaalde emoties te hebben bij zo’n ingrijpende gebeurtenis. Probeer het wel zo te verwoorden dat uw kind merkt dat u uzelf ook weer in de hand krijgt.

Hoe bereid ik mijn kind voor op een bezoek aan de IC?

Thuis

Ter voorbereiding op het eerste bezoek is het informatieboekje ‘Op bezoek bij Suus op de Intensive care’ ontwikkeld, waarmee kinderen stap voor stap aan de hand van foto’s en tekst leren wat zij kunnen verwachten op de IC.

Op de IC

Eenmaal op de IC kunt u - indien beschikbaar - gebruikmaken van een familiekamer. U kunt bij het team Familiebegeleiding IC kinderboekjes lenen. Ook is er een speciale kinderkoffer met materialen die een kind kan verwachten bij het bed van de ouder/familielid, bijvoorbeeld een beademingsbuis en een infuus.

Als de situatie het toelaat, kunt u het beste eerst zelf even bij uw naaste kijken. Daarna kunt u uw kind (nog eens) rustig vertellen in welke situatie hij zijn ouder/familielid zal zien. Eventueel kunnen een verpleegkundige van Familiebegeleiding en/of een IC-verpleegkundige u en uw kind begeleiden bij het bezoek. De verpleegkundige kan inspelen op vragen of extra uitleg geven, bijvoorbeeld over de apparatuur rond het bed. Hou het bezoek kort, bijvoorbeeld 5 tot 10 minuten. Voor sommige kinderen is bij een eerste bezoek alleen een blik vanuit de deuropening al voldoende. Neem daarna, indien mogelijk, uw kind weer mee naar de familiekamer om hem de mogelijkheid te geven te reageren op wat hij gezien, gedacht en gevoeld heeft. Bijvoorbeeld: “Ik zag dat je tranen in je ogen kreeg en niet zo goed durfde te kijken. Het maakt je verdrietig om papa zo te zien liggen, hé?”. Ook volgende bezoeken kunt u op deze manier aanpakken. Kinderen geven het vaak zelf aan als het hen teveel wordt.

Welke reacties kan ik van mijn kind verwachten en wat kan ik daarmee doen?

Heftige gevoelens

De gevoelens van kinderen kunnen explosief zijn. Ze gaan anders met gevoelens om dan volwassenen. Ze reageren vaak wel direct, maar kunnen zich soms moeilijk uiten in woorden. Kinderen hebben ook andere manieren nodig om zich te uiten, bijvoorbeeld door te spelen of te tekenen. Door middel van spel maken ze voor zichzelf tastbaar wat er in de wereld gebeurt. Speelgoed zoals een dokterskoffertje kan hierbij helpen.

Schuldgevoel

Soms voelen kinderen zich schuldig over het feit dat een ouder of familielid ziek is. Fantasieën spelen vaak een rol: ‘Papa is vast ziek geworden omdat ik zo stout ben geweest.’ Neem schuldvragen altijd serieus. Wuif ze niet weg. Luister ernaar en erken dat ze er zijn, maar maak ook heel duidelijk dat het niet de schuld van uw kind is. Vertel dat u weet dat kinderen soms dit soort gedachten hebben, dat kan uw kind opluchten en geeft ruimte om over een mogelijk schuldgevoel te praten.

Jonger niveau

Kinderen kunnen tijdelijk teruggaan naar een eerdere ontwikkelingsfase, waarin de wereld nog te begrijpen is voor hen en daarom veilig is. Zo krijgen ze weer wat greep op de huidige situatie. Het kan bijvoorbeeld gaan om bedplassen of duimzuigen. Ook afhankelijk en vastklampend gedrag aan de niet zieke ouder of verzorger past hierin. Als ouder is het goed je te realiseren dat deze terugval in gedrag normaal is en van tijdelijke aard.

Lichamelijke uitingen van klachten / angsten

Kinderen kunnen lichamelijke klachten vertonen, zoals buikpijn en hoofdpijn. Sommige kinderen ontwikkelen angsten, ze durven bijvoorbeeld niet meer naar school te gaan. Leg uit dat uw kind zich niet lekker voelt of banger is dan anders, omdat de wereld van uw kind zomaar ineens veranderd is.

Prikkelbaarheid en gedragsproblemen

Als een kind zich hulpeloos voelt, wordt dat vaak verstopt in dwangmatig zorgen of bazig en controlerend reageren. Probeer als ouder enerzijds het gevoel van uw kind te erkennen door het benoemen, maar anderzijds wel grenzen te blijven stellen aan het gedrag van uw kind. Dat geeft een kind duidelijkheid.

Verdriet verstoppen

Kinderen willen volwassenen sparen en beschermen. Ze verstoppen vaak hun eigen verdriet, omdat ze bang zijn met hun verdriet weer de ouder(s) verdrietig te maken. Kinderen delen dus niet altijd hun gevoelens met hun ouders. Ze hebben soms juist de behoefte om te praten met mensen uit hun omgeving die er minder of niets mee te maken hebben. Vraag daarom gerust een familielid of vriend eens met uw kind te praten.

Geven

Kinderen hebben behoefte om concreet uitdrukking te geven aan hun gevoelens. Dat kan bijvoorbeeld door een tekening of een cadeautje te maken.

Hoe belangrijk is het om ‘de draad’ weer op te pakken?

Dagelijks leven

Het is zeker belangrijk het dagelijks leven weer op te pakken. Het geeft kinderen een gevoel van veiligheid en afleiding als “de normale gang van zaken” doorgaat, voor zover dat mogelijk is. Laat ze naar school gaan en indien mogelijk ook naar clubs of spelen bij vriendjes. Informeer belangrijke personen in de omgeving, zoals de leerkracht, leiding van de buitenschoolse opvang, ouders van vriendjes en buren.

Tot slot

Volg je hart

U zult in uw situatie verschillende - en soms tegenstrijdige - adviezen krijgen van de mensen om u heen. Volg vooral zoveel mogelijk uw eigen hart en ouderlijke intuïtie. Realiseert u zich dat de hier bovengenoemde gedragingen normaal zijn. Pas wanneer uw kind zich langdurig anders gedraagt dan u gewend bent, is het aan te raden hulp in te schakelen, bijvoorbeeld via uw huisarts.

Verantwoording

Met dank aan de afdeling marketing en communicatie van het Medisch Centrum Alkmaar. ‘Het leven duurt een leven lang’ van A. Weijers en P Penning, Son- opleidingen, Eindhoven.

Boekentips – Om samen te lezen

• Als papa slaapt, hoe kan hij dan eten? – Nathalie Zwaard
• Nijntje in het ziekenhuis – Dick Bruna
• Lucas gaat intensief – Stefan Boonen
• Waarom brandt hier altijd licht – Peggy Siemons en Nardo van de Meer
• Lees je beter – Anne Vegter
• Achtste groepers huilen niet – Jaques Vriens
• Intensive care – Hilde Pater 
• Dag lief muisje (Woezel en Pip) – Guusje Nederhorst 
• Papa gaat naar het ziekenhuis – Mirjam Smit-Vuyk
• Kinderen helpen bij verlies – Manu Keirs (voor ouders)