Methotrexaat (MTX) Methotrexaat (MTX)

Medicijn bij ontstekingsziekten aan de darm

Deze folder is géén vervanging van de bijsluiter die bij het medicijn hoort. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, bespreek ze dan met uw arts of verpleegkundige.

Waarom gebruikt u Methotrexaat?

Het medicijn Methotrexaat (MTX) kan gebruikt worden bij de behandeling van chronische ontstekingen aan de darm, zoals de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa.

De behandeling met medicijnen is gericht op het onderdrukken van de ontstekingsreacties. Dit leidt tot vermindering van klachten en verkleint de kans op problemen die door deze ziektes kunnen ontstaan. Medicijnen kunnen de ontstekingen aan de darmen onderdrukken, maar ze kunnen de ziekte niet genezen. Na het afbouwen van of stoppen met medicijnen kunnen de ontstekingen en daarmee de klachten terugkomen.

Wat doet Methotrexaat?

Uw arts schrijft MTX voor als andere medicijnen niet of onvoldoende hebben geholpen. MTX behoort tot de groep immunosuppressiva. Dit zijn medicijnen die de natuurlijke afweer onderdrukken en daardoor de ontstekingen in de darm afremmen. De werking van MTX kan binnen vier tot acht weken merkbaar zijn. Er zijn echter ook patiënten bij wie de behandeling pas later effect heeft. Bij goed effect gebruikt u MTX langere tijd. MTX kan in combinatie met andere medicijnen worden gebruikt.

MTX is een cytostaticum: een stof die de groei van cellen remt en snelgroeiende, woekerende cellen doodt. MTX remt echter ook de groei van niet-kwaadaardige cellen. Het heeft dus ook een gunstig effect op de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa. De gebruikte hoeveelheid MTX is bij de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa wel veel lager dan bij de behandeling van kwaadaardige cellen. Hierdoor zullen bijwerkingen ook minder vaak voorkomen en milder van aard zijn.

Hoe gebruikt u Methotrexaat?

• MTX bestaat in de vorm van tabletten en onderhuids inspuiten (subcutane injecties). Voor de behandeling van de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa wordt bij voorkeur onderhuids inspuiten voorgeschreven. Tabletten worden bij de ziekte van Crohn wisselend opgenomen, waardoor de werking minder voorspelbaar is.
• MTX wordt één keer per week gegeven via onderhuids inspuiten. Dat gebeurt telkens op dezelfde dag van de week. Inspuiten na de avondmaaltijd vermindert de kans op bijwerkingen.
• U kunt zelf inspuiten of dit door iemand uit uw omgeving laten doen. U krijgt uitleg van een verpleegkundige hoe u dat zelf kunt doen. Hoewel het misschien een eng idee is, blijkt het in de praktijk mee te vallen en goed aan te leren. Wanneer u hulp van iemand anders krijgt bij het inspuiten, is het nodig dat deze persoon ook uitleg heeft gekregen van de verpleegkundige.
• Bewaar MTX zoals op de verpakking vermeld staat.

Van welke bijwerkingen kunt u last krijgen?

Door het gebruik van MTX kunt u bijwerkingen krijgen. Deze bijwerkingen duren kort of verdwijnen snel als u stopt met de medicijnen. U kunt last krijgen van:

• Ontsteking van het mondslijmvlies.
• Problemen met de leverfunctie. Hier merkt u zelf meestal niets van. Uw bloed wordt hier regelmatig op gecontroleerd.
• Misselijkheid, braken, verminderde eetlust, diarree.
• Er is een relatief verhoogde kans op ontstekingen door een stoornis in de bloedaanmaak. Uw bloed wordt hier regelmatig op gecontroleerd.

Foliumzuur

Om bijwerkingen als misselijkheid, braken, verminderde eetlust, diarree en ontsteking van het mondslijmvlies te verminderen schrijft de arts foliumzuur voor.

Foliumzuur is een vitamine (B11) en wordt één keer per week gebruikt in een dosering van 5 mg. U neemt de foliumzuur een dag na het inspuiten van de Methotrexaat. Uw arts kan van dit voorschrift afwijken. Volg daarom altijd het voorschrift van uw arts.

Wanneer moet u voorzorgsmaatregelen nemen bij het gebruik van Methotrexaat?

Antibiotica

Meld altijd dat u MTX gebruikt als uw arts een behandeling met antibiotica wil starten. Sommige antibiotica mogen niet in combinatie met MTX worden gegeven.

Alcohol

Alcohol verhoogt de kans op leverafwijkingen als u het tegelijk met MTX gebruikt. Wees voorzichtig met alcohol, dit kan de kans op afwijkende leverwaarden vergroten.

Zwangerschap en borstvoeding

• Voordat u probeert zwanger te worden, moet u zes maanden gestopt zijn met het gebruik van MTX. Zowel mannen als vrouwen moeten in die periode goede, betrouwbare voorbehoedsmiddelen gebruiken.
• Onderzoek heeft aangetoond dat MTX schadelijk is voor het (ongeboren) kind. MTX wordt daarom niet gegeven tijdens de zwangerschap of als u borstvoeding geeft.

Vaccinaties

• MTX kan de werkzaamheid van sommige soorten vaccins verminderen en de kans op bijwerkingen door de vaccins vergroten. Meld daarom altijd bij de arts dat u MTX gebruikt als u een vaccinatie nodig heeft.
• Heeft u een vaccinatie met een verzwakt levend vaccin, zoals bof, mazelen, rodehond (BMR), gele koorts of BCG nodig? Overleg dit dan eerst met uw arts of verpleegkundige.
• MTX vermindert uw afweer tegen ontstekingen. Daarom krijgt u het advies om de jaarlijkse griepvaccinatie te halen.

• Tevens krijgt u het advies om de Pneumococcen vaccinatie te halen. Deze vaccinatie moet iedere 5 jaar herhaald worden. 

Contact

Heeft u nog vragen, neem dan contact met ons op. Meer informatie leest u in hoofdstuk 1 van het Patiënten Informatie Dossier IBD.

Zwolle en Meppel

Maag-, darm- en leverziekten
088 624 62 23 (bereikbaar op werkdagen van 8.30 tot 17.00 uur)

Kunt u niet komen? Laat het ons snel weten, dan maken wij een nieuwe afspraak.

Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD-verpleegkundigen en MDL-artsen binnen het N-ICC (nurses initiative on Crohn and colitis) en het ICC (Initiative on Crohn en colitis). De folder is ontwikkeld volgens N-ICC-richtlijnen om eenduidige voorlichting na te streven in Nederlandse zorginstellingen voor IBD-patiënten.