Per dag krijgen circa tachtig patiënten chemotherapie in Isala. Tot enkele jaren geleden werd dat aantal bij lange na niet gehaald. Hoewel de (dure) medicatie destijds wel werd klaargemaakt, kon de chemo- en immuuntherapie op het laatste moment vaak niet doorgaan. Bijvoorbeeld vanwege een bepaalde bloeduitslag of een plotselinge ziekenhuisopname. Met als gevolg dat een te groot deel van de cytostatica (medicijnen die bij chemotherapie gebruikt worden) in de prullenbak belandde. Dankzij een gezamenlijke inspanning, een duwtje van corona én de kracht van een (ontbrekend) vinkje bedraagt de verspilling nu minder dan 1 procent. ‘Ik ben heel trots op wat we samen hebben bereikt’, vertelt Sylvia Heetla, oncologieverpleegkundige op de dagverpleging.
In 2019 groeide de noodzaak om verspilling aan te pakken. ‘Na de introductie van het nieuwe patiëntendossier verliep de order- en aanvraagroute weliswaar veel soepeler, maar daardoor ging het ook te vaak mis’, schetst apotheker Peder Nygård. Samen met Sylvia en haar collega Frank Smale, constateerde hij dat er veel cytostatica werd weggegooid. ‘Dat vonden we zonde.’
Zonde
Ze formeerden een werkgroep en gingen op zoek naar de oorzaak van deze verspilling. Wat bleek? Artsen meldden patiënten aan voor chemotherapie, terwijl op dat moment nog niet zeker was of die behandeling wel door kon gaan. Vervolgens ging de apotheek aan de slag met het recept zodat de medicatie op tijd klaar lag. ‘Maar omdat een deel van de patiënten de behandeling toch niet kon ondergaan, moesten we veel cytostatica weggooien.’
Corona
Om deze verspilling te verminderen, besloten de apothekers en -assistenten eerst om de cytostatica zo kort mogelijk voor toediening te bereiden. ‘Dat leidde tot een piekbelasting binnen de apotheek én tot lange(re) wachttijden voor de patiënt’, schetst Sylvia. En toen kwam corona. ‘Daardoor ontstond de noodzaak om het aantal patiënten op de afdeling zo veel mogelijk te beperken. De tussenoplossing om cytostatica vlak voor de toediening klaar te maken, kon dus van tafel.’
Simpele muisklik
Vervolgens verlegde de werkgroep haar focus naar het patiëntendossier en al snel werd de oplossing gevonden in een simpele muisklik. ‘Zodra alle seinen op groen staan voor een chemobehandeling, zet de arts een vinkje uit in het patiëntendossier. De apotheek krijgt daar automatisch bericht van en kan direct starten met de bereiding.’ Missie geslaagd, althans bijna. De oncologieverpleegkundigen van de dagverpleging constateerden namelijk nog één knelpunt. ‘Artsen die groen licht geven voor een chemobehandeling vergeten soms om het bewuste vinkje uit te zetten. In dat geval krijgt de apotheek geen bericht en wordt de medicatie dus niet klaargemaakt.’
Bewustwording
Om dat laatste te voorkomen, controleren de oncologieverpleegkundigen dagelijks de lijst met alle chemopatiënten. ‘In sommige gevallen mogen we een vinkje zelf weghalen en anders bellen we met de desbetreffende arts. Dat is niet ideaal, maar wel in het belang van onze patiënten. Als werkgroep blijven we dit punt onder de aandacht brengen, dus uiteindelijk gaan we hierin ook stappen zetten’, verwacht Sylvia.
Houdbaarheid
Daarnaast signaleerde de werkgroep een resterend probleem: patiënten die vanwege bijvoorbeeld plotselinge koorts toch geen chemobehandeling konden krijgen. De medicatie, die op basis van lichaamsoppervlakte was bereid, werd vervolgens weggegooid. Wetenschappelijk onderzoek toont echter aan dat een groot aantal chemokuren en immuuntherapie in standaard doseringen (op basis van lichaamsgewicht) mogen worden toegediend. ‘Als patiënt A vandaag uitvalt, kun je diezelfde kuur morgen aan patiënt B geven. Dat scheelt veel geld.’ Tot slot zijn onze apothekers met fabrikanten in gesprek gegaan over de houdbaarheid van cytostatica. ‘Medicatie bleek in veel gevallen langer houdbaar dan de termijn die wij binnen Isala aanhielden. Ook op dat punt hebben we winst geboekt.’
Minder frustraties
Samenvattend kunnen we concluderen dat operatie ‘Spillage cytostatica’ een groot succes is. ‘Gooiden we eerder dagelijks kuren weg, inmiddels gebeurt dit nu nog maar een enkele keer per maand’, vertelt Peder. Daarnaast verloopt het proces rond chemotherapie veel soepeler, weet Sylvia. ‘De wachttijd voor patiënten is verkort en het scheelt ons als verpleegkundigen veel controletaken en frustraties.’ Er zijn grote stappen gezet in het proces rond chemotherapie en immuuntherapie, maar dit traject is nooit klaar. ‘Ook vanuit milieu- en duurzaamheidsoverwegingen is het belangrijk om dit thema onder de aandacht te houden’, benadrukt de apotheker. ‘We blijven bijsturen en daarnaast nemen we kleinere verbeterslagen onder de loep. Ons motto is continu verbeteren en daarom hebben we de benaming Spillage cytostatica, die we voor onze werkgroep gebruikte, nu gewijzigd in Optimalisatie medicatie dagbehandeling.’