Een jaar geleden haalde Isala de Gamma Knife in huis. Sindsdien zijn er bijna tweehonderd patiënten behandeld met het nauwkeurige stralingstoestel. Wat is tot nu toe de impact op patiënt en behandelaar geweest? ‘Het is een echte gamechanger’, weet radiotherapeut-oncoloog Erwin Wiegman.
Meerdere uitzaaiingen in de hersenen behandelen zonder de vervelende bijwerkingen naderhand. Nog steeds is het in maar weinig ziekenhuizen mogelijk. Ook in Isala was deze behandeling lang niet beschikbaar. Om die reden verwees Erwin Wiegman patiënten met meerdere hersenuitzaaiingen vaak door naar één van de twee andere centra in Nederland met een Gamma Knife: Het Antoni van Leeuwenhoek en Elisabeth Tweesteden. Tot vorig jaar, toen het langgekoesterde bestralingstoestel naar Isala kwam.
Kwaliteit van leven
Sindsdien kan de radiotherapeut-oncoloog deze groep patiënten zelf behandelen en ziet hij met eigen ogen de effecten hiervan. ‘Kort geleden kreeg één van mijn patiënten haar derde Gamma Knife behandeling voor zes uitzaaiingen. Bij haar hadden we eerder al negen uitzaaiingen behandeld. De volgende week zeilde ze al weer op de Friese meren. Dat is zo bijzonder aan deze behandeling; de kwaliteit van leven blijft veel beter behouden dan bij andere vormen van bestraling.’
‘Met slechts één behandeling kunnen we meerdere, zelfs heel kleine uitzaaiingen tegelijk en beter bestralen. Cognitieve functies zoals het concentratievermogen en het geheugen blijven intact en patiënten voelen zich niet vermoeid en lamlendig. Neurologische klachten vanwege de uitzaaiingen kunnen zelfs verbeteren. En er treedt geen haaruitval op. Het is met recht echt een gamechanger te noemen.’
Uitzaaiingen eerder te zien
Omdat het apparaat zo nauwkeurig te werk gaat, is de werkwijze anders dan bij de meer gangbare stralingstoestellen. ‘We geven dubbel contractvloeistof en maken speciale MRI-plaatjes om de kleinste hersenuitzaaiingen op te sporen. Hierdoor zien we gemiddeld twee keer zoveel uitzaaiingen en kunnen we al deze afwijkingen in één behandeling bestralen. Zijn er op een volgende MRI nieuwe uitzaaiingen te zien? Dan is herbehandeling heel goed mogelijk. Ook dat is de kracht van de Gamma Knife. Doordat we het brein blijven controleren, vinden we nieuwe uitzaaiingen in een vroeg stadium en kunnen we deze behandelen voordat patiënten er last van krijgen.’
Verlengstuk van werk
Bijna 200 patiënten zijn er in het afgelopen jaar behandeld. Van die groep ging het bij 60 procent om patiënten met hersenuitzaaiingen en bij 40 procent om patiënten met een niet-kwaadaardige aandoening zoals aangezichtspijn of tumoren van de gehoorzenuw. ‘Er is dus een heel nieuwe groep patiënten bijgekomen die we nu ook zelf kunnen behandelen’, vertelt Erwin opgetogen. ‘Ik heb me echt moeten verdiepen in andere aandoeningen en patiënten. Dat heeft mijn werk als radiotherapeut zeker veranderd.’
De Gamma Knife is een wezenlijk onderdeel van Erwins werk geworden. ‘Zo’n twee dagen per week richt ik me volledig op de behandelingen hiermee. Ik heb hiervoor nauwe samenwerking met de neurochirurgen. Erg waardevol vind ik, het is een kruisbestuiving. Straling is altijd al mijn werk geweest, dus voor mij is het meer meer een verlengstuk van mijn werk dan van een neurochirurg. Toch is de werkwijze heel anders dan bij andere bestralingstoestellen, waarbij patiënten vaak voor een periode van een aantal weken worden bestraald. Bij de Gamma Knife komen mensen voor één dag.’
Wereld aan mogelijkheden
Rondom de Gamma Knife is een toegewijd team gevormd. ‘Zelfs in een jaar tijd hebben we al een behoorlijk groeiproces doorgemaakt. We leren zelf steeds meer en staan daarnaast in nauw contact met andere Gamma Knife collega’s. Door samenwerking kunnen we door blijven ontwikkelen. Zo gaan we samen met de andere centra in Nederland onderzoeken of het mogelijk is om grote hersenuitzaaiingen voorafgaand aan een operatie te bestralen. We hopen hiermee de kans dat de kanker terugkeert te verminderen, doordat de neurochirurg een tumor opereert die eigenlijk al dood is.’
Vooralsnog concentreert het Gamma Knife team in Isala zich op de bestraling van uitzaaiingen en enkele goedaardige aandoeningen. Maar daarmee is niet gezegd dat het daar stopt. Erwin: ‘Er zijn nog veel meer aandoeningen die gebaat zijn bij een behandeling met dit bestralingstoestel. Bewegingsstoornissen, angststoornissen, epilepsie. Er ligt nog een wereld aan mogelijkheden open. Maar je moet wel een toegewijd team rondom de zorg van al deze patiënten kunnen ontwikkelen. Ik ben heel benieuwd wat we daar de komende jaren in kunnen bieden.’
‘De eerstvolgende stap voor de korte termijn is het introduceren van een techniek waarbij we bij iemand met heel veel uitzaaiingen, clusters van die uitzaaiingen in twee of drie dagen gaan behandelen. Op die manier is het iets minder intensief op één moment maar wel even effectief.’
Onbekend maakt onbemind
Zoveel winst voor de patiënt en toch nog redelijk weinig bekendheid over de Gamma Knife. Hoe kan dat eigenlijk? ‘Collega-radiotherapeuten weten wel dat het bestaat maar hebben onvoldoende kennis van wat we ermee kunnen. Dit geldt ook voor veel neurochirurgen. En dan vertrouwen ze toch sneller op hun eigen bekende methodes. Nu corona meer naar de achtergrond is verdwenen, willen we als team echt de boer op en collega’s in ziekenhuizen vertellen wat Gamma Knife is en wat alle mogelijkheden zijn. Hopelijk gaat dit iets in gang brengen.’
