Energie- en eiwitverrijkt dieet Energie- en eiwitverrijkt dieet

Eten kan bij ziekte een groot probleem zijn vanwege verminderde eetlust, misselijkheid en/of vermoeidheid. Terwijl uw lichaam bij ziekte juist meer voedingsstoffen nodig heeft, ontvangt het minder! U loopt het risico om in een slechte voedingstoestand terecht te komen.

Er wordt gesproken van een slechte voedingstoestand als uw gewicht binnen één maand onbedoeld meer dan vijf procent gedaald is of binnen zes maanden meer dan tien procent gedaald is. Ook iemand met overgewicht kan door gewichtsverlies tijdens ziekte snel in een slechte voedingstoestand komen. Een slechte voedingstoestand, ook wel ondervoeding genoemd, betekent dat het lichaam te weinig voedingstoffen beschikbaar heeft, zoals eiwitten en energie. Afvallen is dus ongewenst.

Ondervoeding heeft als gevolg een verlaging van de weerstand, waardoor eerder complicaties ontstaan, een slechtere wondgenezing en een langdurig herstel. Voor het bereiken van een goede voedingstoestand is energie- en eiwitverrijkte voeding nodig.  

Hoe zorg ik voor meer energie en eiwit in mijn voeding?

Energie hebben wij nodig bij alles wat we doen, bijvoorbeeld lopen en fietsen. Maar ook bij alles wat er in ons lichaam gebeurt, zoals ademhalen, praten en het kloppen van het hart. Eiwitten zijn nodig voor de opbouw en instandhouding van de spieren en ons bloed, de weerstand en voor herstel bij wonden. Bij ziekte is eiwit de belangrijkste voedingsstof voor herstel. Verdeel de eiwitten goed over de dag, zo worden ze optimaal benut.

Met een goed samengestelde voeding krijgt u alle belangrijke voedingsstoffen binnen, dus ook vitamines en mineralen.  

Eiwit komt vooral voor in:

Om aan voldoende eiwit te komen, wordt minstens 1,2  tot 1,5 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht geadviseerd voor iedereen die een minderde voedingstoestand heeft.

Praktische adviezen

Wat kunt u doen om meer energie en eiwit in uw voeding te krijgen? De volgende tips kunnen u op weg helpen.

Algemene tips

• Gebruik vaak kleine maaltijden verspreid over de dag.
• Varieer zo veel mogelijk: wissel zoete, zure of hartige gerechten, warme en koude gerechten regelmatig af.
• Neem een broodmaaltijd als de warme maaltijd u tegenstaat.
• Vermijd voedingsmiddelen die u tegenstaan.
• Kies zo veel mogelijk voor voedingsmiddelen en dranken die veel energie en eiwitten bevatten.
• Drink niet te veel water, thee of bouillon. Neem liever melkproducten, zoals (chocolade)melk of drinkyoghurt. Deze producten bevatten eiwit, energie en vitamines. De meeste medicijnen kunnen met melkproducten of vruchtensappen worden ingenomen, tenzij anders vermeld op het medicijndoosje.
• Maak eventueel gebruik van maaltijden van 'Tafeltje Dekje' als het bereiden van de warme maaltijd u te veel energie kost.

Voeding voor, tijdens en na een operatie

Niet alleen bij een ziekte, maar ook vóór, tijdens en na een operatie heeft het lichaam meer voedingsstoffen nodig. 
Onderstaande voedingsmiddelen geven uw lichaam meer energie en eiwit. 

Broodmaaltijden

• Als brood eten niet lukt, kunt u ook gebruik maken van bijvoorbeeld pap van volle melk, een schaaltje volle yoghurt met muesli .
• Besmeer uw brood ruim met (dieet)margarine of roomboter.
• Gebruik ruim hartig beleg op brood, bijvoorbeeld twee plakken kaas of vleeswaren.
• Neem eens iets anders op brood, bijvoorbeeld een kant-en-klare salade, een roerei, gebakken vis, knakworstjes of een kroket.
• Maak eens een tosti. 

Melk, melkproducten en kaas

• Maak vooral gebruik van volle ofwel volvette producten, zoals volle (chocolade)melk, koffieroom, volle yoghurt of vla, roomkwark, volvette kaas. 
• Voeg een klontje boter of een scheutje ongeklopte room toe aan pap, vla of yoghurt. 
• Maak eens een milkshake, een vlaflip of neem volle chocolademelk met slagroom. 

Vlees en vleesvervangingen

• Bereid vlees in ruim margarine, olie of boter en maak er een smakelijke jus of saus van. Voeg eventueel nog wat room of crème fraîche toe.
• Tartaar of fijngemaakt gehakt zijn makkelijk te eten en te verwerken in gerechten, bijvoorbeeld door de stamppot.
• Verwerk koud vlees of vleeswaren in een salade.
• Gebruik ei, kaas, vis, tahoe, tempé, sojabonen, peulvruchten of kant-en-klare vegetarische vervangingen in plaats van vlees.

Groente en fruit

• Roer een klontje margarine of boter door de groenten, óf voeg een scheutje room, een lepel crème fraîche of saus toe.
• Voeg aan rauwkost een saus toe op basis van mayonaise of olie.
• Neem wat appelmoes, compote, rabarber of stoofperen bij de warme maaltijd.
• Maak een vruchtensalade op smaak met suiker en/of (slag)room of crème fraîche. Voeg er eens een bolletje ijs aan toe.
• In plaats van fruit kunt u ook gerust een glas vruchtensap nemen.

Aardappelen, rijst en pasta

• Kies vaker voor gebakken in plaats van gekookte aardappelen en gebruik er mayonaise bij.
• Kies ook eens voor gefrituurde aardappelballetjes, frites, aardappelkroketjes.
• Voeg aan aardappelpuree of stamppot extra boter of (dieet) margarine, room of kaas toe.
• Wissel aardappelgerechten af met rijst of pasta. Voeg ook dan extra (dieet)margarine, olie, room of kaas toe.

Tussendoortjes

Kies voor kleine, makkelijke hapjes en wissel af tussen zoet en hartig.

Voorbeelden van eiwitrijke tussendoortjes zijn:

• melkproducten, zoals een schaaltje pap, vla (vruchten)yoghurt of (vruchten)kwark;
• een handje pinda's, nootjes, borrelnootjes, studentenhaver;
• een lekkerbekje, een haring, gerookte zalm. 
• een saucijzen- of worstenbroodje, stukjes kaas of worst of gevuld ei. 

Voorbeelden van energierijke tussendoortjes zijn:

• een candybar (bijvoorbeeld Mars, Milky Way, Snickers);
• een gevulde koek, plakje cake, stroopwafel, ontbijtkoek met margarine;
• een handje chips of enkele kaaskoekjes.

Adviezen bij misselijkheid

Er zijn veel oorzaken voor misselijkheid aan te geven, zoals spanningen, medicijnen, therapie en een lege maag. Daarnaast verergert een vochttekort het misselijkheidsgevoel. Een aantal adviezen:

• Eet en drink op tijdstippen waarop u zich niet misselijk voelt.
• Vermijd sterke geuren als u daar niet tegen kunt. Zorg ervoor dat u, als het niet nodig is, tijdens het koken niet in de keuken bent.
• Maak eventueel gebruik van kant-en-klaar producten of gerechten.
• Als u 's morgens al misselijk bent, kan u het best voor het opstaan iets eten. Neem bijvoorbeeld een beschuit of een cracker met een kopje thee op bed.
• Ga niet meteen na de warme maaltijd liggen. Het is beter om eerst een halfuur zittend te rusten.

Probeer voldoende te drinken, dat wil zeggen anderhalf tot twee liter.

Minimaaltijden bij opname

Bent u opgenomen bij Isala en vindt u een warme maaltijd van ‘normale’ omvang te groot? Dan bieden wij u met alle plezier minimaaltijden aan. Dit zijn kleine, eiwitrijke maaltijden die in een porseleinen pannetje worden opgediend. Op deze manier krijgt u toch voldoende eiwitten binnen, die juist zo belangrijk zijn voor uw herstel. De minimaaltijden zijn verkrijgbaar in twaalf smaken. Denk aan een stamppotje met kipsaucijs. Ook kunt u kiezen voor een  zoutarme of vegetarische variant. Wilt u meer weten? Informeer dan bij uw verpleegkundige of service-assistent naar de mogelijkheden.

Tot slot 

Bewegen

Naast voldoende eiwitten in de voeding voor o.a. spieropbouw is het belangrijk om voldoende te bewegen. U kunt al een goed resultaat bereiken als u elke dag een paar keer een stukje gaat wandelen of fietsen. Begin met een paar minuten en probeer dit elke dag een stukje uit te breiden. Zorg voor een goede verdeling van de lichaamsbeweging over de dag en voor een goede afstemming tussen inspanning en rust. Ook is het mogelijk de hulp van de fysiotherapeut in te schakelen.

Gewichtsverloop

Uw lichaamsgewicht is een goede maat om te controleren of u voldoende energie uit uw voeding haalt. Probeert u daarom iedere week op hetzelfde tijdstip te wegen. Kleine schommelingen zijn normaal. Valt u in korte tijd af, neem dan contact op met uw diëtist.

Dieetproducten

Lukt het u niet om meer of vaker te eten, dan kunt u uw voeding ook energie- en/of eiwitrijker maken door het gebruik van dieetproducten. Voor het gebruik van dieetproducten is echter overleg met een diëtist of arts gewenst. Tevens kan de diëtist of arts een vergoeding voor de kosten van de dieetproducten aanvragen bij uw zorgverzekeraar.  Wel geldt een verplicht eigen risico.

Hoe lang is extra voeding nodig?

U gebruikt in overleg met uw diëtist het energie- en eiwitverrijkte dieet totdat uw gewenste gewicht is bereikt en uw conditie weer op peil is. Heeft u na verloop van  tijd geen energie- en eiwitverrijkte voeding meer nodig, dan is het goed om over te schakelen op 'gewone' gezonde voeding.

Vergoeding consulten diëtist

Voor informatie over vergoeding consulten diëtist, zie de website van Diëtetiek.

Filmpje Eiwit en herstel

Eiwitrijke voeding is belangrijk bij herstel. Hierover maakte Ziekenhuis Gelderse Vallei een animatie.
Klik op onderstaande afbeelding.

Contact

Heeft u nog vragen, neem dan contact met ons op.
Als u (nog) niet bent opgenomen, belt u dan met uw diëtist via de polikliniek.

Diëtetiek

088 624 53 27 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur)

Bent u opgenomen in Isala? 
U kunt uw vraag aan de verpleegkundige op de afdeling stellen.