Maculagat Maculagat

Werking van het oog

Het voorste gedeelte van het oog bestaat uit het hoornvlies (het heldere gedeelte), de ooglens en de iris (het gekleurde gedeelte). Het doel van deze structuren is om het beeld scherp te stellen op het netvlies. Het netvlies is de lichtgevoelige laag aan de achterkant van het oog.

 Afbeelding 1: oog 

Wat is een maculagat?

Uw netvlies zet het licht om in signalen die naar de hersenen worden gestuurd. De hersenen maken hier een beeld van. Het midden van het netvlies wordt de macula (gele vlek) genoemd. Met dit deel van het netvlies zien we het scherpst. Een maculagat is een gaatje in het centrale deel van het netvlies (= de macula). Rondom het maculagat ligt het netvlies niet goed op de onderlaag, waardoor het minder goed werkt. Hoe langer het netvlies rondom het maculagat niet op de onderlaag ligt, hoe minder goed het gaat werken.

Hoe ontstaat een maculagat?

Het glasvocht is een soort heldere gelei dat het grootste deel van het oog opvult. Dit bevindt zich achter de ooglens. Op jongere leeftijd ligt het glasvocht tegen de binnenbekleding van het oog (het netvlies) aan. Het glasvocht ligt ook tegen de macula aan (de achterste glasvochtmembraan). Door veranderingen in het glasvocht kan de gelei gaan schrompelen. De achterste glasvochtmembraan trekt dan aan het centrale deel van het netvlies op de plek van de macula. Zo kan er een gaatje ontstaan. Het maculagat kan voorkomen bij gezonde mensen met verder gezonde ogen. Er zijn geen aanwijzingen dat het erfelijk bepaald is. Van de mensen met een maculagat in één oog krijgt 5 tot 10% te maken met dezelfde aandoening in het andere oog. 

Klachten

U merkt dat u een maculagat heeft doordat u geleidelijk slechter gaat zien. U ziet een vervormd beeld (de badkamertegels lopen bijvoorbeeld niet meer recht maar golvend). U ziet een wazige vlek op de plek waar u heen kijkt. Het aangedane oog hindert het zicht van uw andere goede oog. U heeft de neiging het aangedane oog te sluiten als u kijkt met het goede oog. Een maculagat kan leiden tot slechtziendheid, maar leidt niet tot blindheid. 

Diagnose

De oogarts kijkt in uw oog om het netvlies en de macula te beoordelen (fundoscopie). Hiervoor is het nodig dat uw pupil eerst zo wijd mogelijk wordt gemaakt met behulp van oogdruppels. De oogarts kan verschillende lenzen gebruiken om de macula te bekijken. Om een maculagat nog beter in beeld te brengen, kan gebruik gemaakt worden van de OCT (Optical Coherence Tomography). Met dit apparaat kan een afbeelding worden gemaakt van de verschillende lagen van de macula en eventuele structuren die zich op of voor de macula bevinden. Dit onderzoek is pijnloos en ongevaarlijk.

Keuze voor operatie

Meestal adviseert uw oogarts om u te laten opereren aan het maculagat. Als u niets doet wordt het zicht vaak nog iets slechter. Met een vergrotend hulpmiddel kunt u nog in beperkte mate blijven lezen of televisiekijken. De rest van het netvlies buiten de macula blijft namelijk wel goed functioneren. Dit is belangrijk voor het zien van de omgeving.

Intake gesprek

Als u kiest voor een operatie, wordt u doorverwezen naar een assistente voor een gesprek. Tijdens dit gesprek bespreekt de assistente met u alles over de operatiedag en controles na de operatie. Ook wordt er een afspraak gemaakt voor een bezoek aan de polikliniek Anesthesiologie in Isala Meppel. Tijdens deze afspraak wordt de algehele of lokale verdoving tijdens de operatie besproken. 

Dag van de operatie

De operatie vindt plaats op de dagbehandeling in Isala Meppel. De operatie onder lokale verdoving duurt ongeveer 4 uur (inclusief de voorbereiding). De operatie onder algehele verdoving duurt ongeveer een halve dag. U wordt dan opgenomen op de dagbehandeling. Meestal mag u dezelfde dag weer naar huis. 

Operatie

Tijdens de operatie wordt eerst het glasvocht uit het oog verwijderd. Dit wordt een vitrectomie genoemd. Hierna wordt het oppervlakkigste laagje van het netvlies rondom het maculagat verwijderd om de trekkracht op de randen van het maculagat weg te nemen. Om het gaatje in de macula te sluiten, wordt de glasvochtruimte opgevuld met een gasbel, waardoor u praktisch niets ziet direct na de operatie. Deze gasbel lost vanzelf binnen 2 tot 8 weken op, waardoor uw zicht weer langzaam verbetert. Hoe lang het precies duurt, is afhankelijk van welk soort gas er gebruikt wordt.

Soms kan er tijdens de operatie een scheurtje in het netvlies ontstaan of kan het netvlies gaan loslaten. Dan is het nodig om het netvlies extra vast te zetten met laser of cryo. Ook kan er in plaats van een gasbel een oliebel in het oog worden achtergelaten. Een gasbel lost vanzelf binnen enkele weken op. Een oliebel moet na enkele maanden operatief uit het oog verwijderd worden. Soms wordt het netvlies tijdens de operatie preventief behandeld met laser of cryo om de kans op een netvlieslaslating na de operatie te verkleinen.

Resultaten

Bij 95 tot 98 procent van de operaties lukt het om het maculagat te dichten. Maar het zicht verbetert niet bij iedereen. Bij ongeveer 70% van de geopereerde mensen treedt in de loop van de maanden in meer of minder mate een verbetering van het gezichtsvermogen op. Het uiteindelijke resultaat is van te voren niet goed te voorspellen. Dit hangt onder andere af:

• hoe lang het maculagat al bestond voor de operatie;
• het gezichtsvermogen voor de operatie.

Het herstel van de macula verloopt langzaam. Dit kan enkele maanden tot een jaar in beslag nemen. 

Complicaties

Als u nog niet aan staar geopereerd bent, zal er door de operatie versnelde staarvorming optreden. Daarom combineert de oogarts de operatie van het maculagat in veel gevallen met een staaroperatie. Zo hoeft u enkele maanden tot enkele jaren later niet alsnog een aparte staaroperatie te ondergaan.

In een klein aantal gevallen kan het netvlies na de operatie gaan loslaten (<1%). Om dit te behandelen is nog een netvliesoperatie noodzakelijk. Als ook het midden van het netvlies (de macula) heeft losgelaten, geeft dit meestal een blijvende verslechtering van het zicht. 

Zoals bij alle operaties is er een kleine kans op een ernstige infectie (1 op 1700). Soms kan er na de operatie een bloeding in het oog ontstaan. Deze bloeding lost meestal vanzelf weer op. 

Nazorg

Na de operatie

Na de operatie krijgt u een houdingsadvies en kunt u niet zelf autorijden. Wij adviseren u dringend een begeleider mee te nemen die u naar huis brengt. Dit geldt ook voor de controle-afspraken. Voor elke controle wordt de pupil van het geopereerde oog verwijd met oogdruppels, waardoor uw tijdelijk minder ziet.

Druppelen

Voor de operatie heeft u per post een recept voor oogdruppels en de bijbehorende instructies ontvangen. De dag na de operatie verwijdert u ’s ochtends het plastic kapje en het oogverband en kunt u beginnen met druppelen. Het verband mag rood verkleurd zijn. Het oog is meestal rood na de operatie.

Houding

De eerste dag na de operatie moet u beginnen met de treurhouding. Dit betekent dat u zoveel als mogelijk naar de grond moet kijken(kin op de borst). U kunt dit natuurlijk niet de hele dag doen maar zoveel als mogelijk. Tijdens de nacht moet u zoveel als mogelijk op de andere zijde dan het geopereerde oog gaan liggen met een dun kussen onder uw hoofd. Dit met de neus richting het matras. U moet dit 5 dagen en nachten doen. De dag na de operatie is dag 1.

Gasbel

De gasbel in uw oog spiegelt het meeste licht terug het oog uit. Hierdoor ziet u die week weinig. De dagen daarna kunt u de kleiner wordende gasbel gaan zien als een bal of schijf onderin uw beeld, die bibbert en spiegelt alsof er een vijver in uw oog zit. Het duurt ongeveer 2 tot 8 weken voordat de gasbel door het lichaam is opgenomen. Hoelang het precies duurt, hangt af van welk soort gas er gebruikt wordt. De gasbel wordt vervangen door vocht dat het oog zelf maakt.

Goed om te weten

• De eerste week na de operatie moet u rustig aan doen en kan werken lastig zijn.
• De eerste 3 weken mag u niet zwemmen en niet in uw oog wrijven. Als u bang bent dat u toch in uw oog wrijft dan kunt u het harde kapje gebruiken.
• Met een gasbel in het oog mag u niet vliegen, op grote hoogte zijn (bijvoorbeeld in de bergen) of diepzeeduiken.

Mogelijke klachten

Een netvliesoperatie is ingrijpend voor het oog. Het kan zijn dat u na de operatie te maken krijgt met één van onderstaande klachten:

• roodheid en irritatie;
  Enige irritatie of roodheid is normaal. Meestal verdwijnt dit na verloop van tijd.
• het gevoel alsof er iets in uw oog zit;
  U kunt het gevoel hebben alsof er iets in uw oog zit. Dit kan veroorzaakt worden door de hechtingen die soms bij de operatie worden gebruikt. De hechtingen lossen na enige tijd vanzelf op. Het kan ook zijn dat dit gevoel wordt veroorzaakt door de wondjes zelf die gemaakt zijn.
• een pijnlijk oog en hoofdpijn;
  Hoofdpijn, meestal in combinatie met een pijnlijk oog en misselijkheid, kan wijzen op een veel te hoge oogdruk. Dit kan leiden tot blijvende schade aan de oogzenuw met uitval van het gezichtsveld. Neemt u daarom bij deze klachten contact op met de polikliniek Oogheelkunde.
• verminderd zicht;
  Als er een gasbel in het oog zit, kunt u met het geopereerde oog weinig zien. Wanneer er een oliebel in het oog zit, zal de gezichtsscherpte ook minder zijn. Indien plotseling een verslechtering van het zicht optreedt en/of het oog roder en/of pijnlijker wordt, neemt u dan contact op met de polikliniek Oogheelkunde.
• dubbelzien;
  Na de operatie kunt u door de lokale verdoving enige tijd dubbelzien. Dit gaat vanzelf weer over.
• vervormd beeld;
  Het herstel van de beeldvervorming als gevolg van het maculagat kan maanden tot een jaar in beslag nemen.
• wijde pupil;
  Door de operatie en het gebruik van pupil verwijdende oogdruppels, kan de pupil langere tijd wijd blijven. Hierdoor kan het zicht verminderd zijn en kunt u meer last hebben van licht. In het algemeen herstelt dit vanzelf.

Veelgestelde vragen

Hoe kan ik mijn oog beschermen?

De eerste 3 weken mag u niet zwemmen en niet in uw oog wrijven. Als u bang bent dat u toch in uw oog wrijft dan kunt u het harde kapje gebruiken. U kunt gewoon douchen terwijl u het geopereerde oog dicht houdt.

Wat mag ik wel en niet doen?

Na de operatie kunt u bukken en tillen, maar overmatige lichamelijke inspanning en sporten wordt zeker gedurende de eerste week afgeraden.

Kan ik meteen weer werken?

Het houdingsadvies, de irritatie bij het oog en/of verminderd gezichtsvermogen maken werken tijdens de eerste week na de operatie lastig. Of u meteen weer kunt werken is grotendeels afhankelijk van uw werkzaamheden.

Mag ik autorijden?

Nee, u mag na de operatie niet zelf autorijden. Als de gasbel is verdwenen overleg dan met uw oogarts wanneer u weer mag autorijden.

Wat merk ik van een gasbel in het oog?

Tijdens de operatie wordt er een gasbel in het oog achtergelaten. U kunt een bewegende gasbel onder in uw gezichtsveld zien. Het lijkt een trillende bal onder in het oog. Met een gasbel in het oog mag u niet vliegen, op grote hoogte zijn (bijvoorbeeld in de bergen) of diepzeeduiken. Ook operaties onder narcose, waarbij lachgas gebruik wordt, mag u niet ondergaan. Het duurt ongeveer 2 tot 8 weken voordat de gasbel door het lichaam is opgenomen. Hoelang het precies duurt, hangt af van welk soort gas er gebruikt wordt. De gasbel wordt vervangen door vocht dat het oog zelf maakt.

Wat merk ik van een oliebel in het oog?

Soms wordt er tijdens de operatie een oliebel in het oog achtergelaten. U kunt dan bovenin uw gezichtsveld een rand van de oliebel zien. De oliebel verdwijnt niet vanzelf, maar wordt na enkele maanden via een operatie verwijderd.

Met spoed contact opnemen

Bij onderstaande problemen moet u meteen contact opnemen:

• plotselinge verslechtering van het zicht en/of gezichtsveld;
• plotseling zien van meer (zwevende) vlekjes en/of lichtflitsen;
• toenemend pijnlijk rood oog;
• toenemende vermindering van het zicht;
• flinke hoofdpijn en misselijkheid.

Contact

Heeft u nog vragen, dan kunt u bellen met:

Oogheelkunde

088 624 30 40 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur)
088 624 50 00 (bij spoed na 17.00 uur en in het weekend)