Het patellofemoraal pijnsyndroom (PFPS) is de medische benaming voor pijnklachten aan het gewricht van de knieschijf die spontaan ontstaan en met belasting verergeren. Pijn wordt vaak uitgelokt door hurken, traplopen, wandelen, fietsen en zitten met gebogen knieën. In deze folder leest u wat PFPS is, welke klachten erbij horen en hoe de behandeling eruit ziet.
Over de knie
De knieschijf bevindt zich tussen de pees van de bovenbeenspier (musculus quadriceps) en de knieschijfpees (zie afbeelding 1). De bovenbeenspier, knieschijf en knieschijfpees zorgen samen voor de strekfunctie van de knie. Het patellofemoraal gewricht is het gewricht tussen de knieschijf en het dijbeen (femur).
Het patellofemorale gewricht is eigenlijk een hefboom en kan maximaal zeven keer het lichaamsgewicht dragen. Bij bijvoorbeeld het opstaan uit een stoel is de belasting op het gewricht al drie- of viermaal het lichaamsgewicht.
Afbeelding 1: het dijbeen (femur), scheenbeen (tibia), knieschijf (patella), bovenbeenspier (quadriceps), bovenbeenspierpees (quadricepspees) en knieschijfpees (patellapees)
Wat is het patellofemoraal pijnsyndroom?
Het patellofemoraal pijnysndroom (PFPS) is de medische benaming voor pijnklachten rond het gewricht van de knieschijf die spontaan ontstaan en met belasting verergeren. PFPS komt vooral veel voor bij tieners, meer bij vrouwen, en er is vaak geen duidelijke orthopedische afwijking aantoonbaar met behulp van onderzoek.
Wat is de oorzaak?
Er is nog weinig medische informatie bekend over de oorzaak van het PFPS. Omdat de klachten meer bij vrouwen voorkomen dan bij mannen, wordt er gesuggereerd dat dit te maken zou kunnen hebben met oestrogenen. Mogelijke oorzaken van PFPS zijn overbelasting (veel hurken en bukken), spierzwakte van de bovenbeenspieren, hypermobiliteit, een afwijkende stand van de benen (X- of O-benen) of stand afwijkingen van de voeten (hol-of bolvoeten). Bij de meeste mensen met het PFPS worden geen orthopedische afwijkingen gevonden.
Wat zijn de klachten?
Klachten zijn pijnklachten rond de knieschijf aan de voorzijde van de knie. Hoe verder de knie gebogen wordt, hoe meer druk er op het bovenste deel van de knieschijf ontstaat met pijnklachten. Het knieschijfgewricht wordt het meest belast bij trap op- en aflopen en bij hurken. De klachten nemen dan ook toe bij belasting zoals traplopen, fietsen tegen de wind in, hardlopen en hurken. Met wandelen kunnen er ook pijnklachten ontstaan en zelfs in rust bij langdurig zitten met gebogen knieën kan het pijnlijk zijn (theaterfenomeen). Soms wordt er een knisperend gevoel gehoord.
Er is meestal geen zwelling of roodheid waarneembaar. Dit duidt meestal op andere klachten.
Welk onderzoek wordt er gedaan?
De orthopedisch chirurg (of een arts in opleiding/physician assistant) voert eerst een vraaggesprek (anamnese) en doet een lichamelijk onderzoek van de knie. Door een combinatie van het verhaal en de bevindingen tijdens lichamelijk onderzoek (bijvoorbeeld pijn bij bepaalde lichamelijke testen) kan de diagnose gesteld worden.
Naast het vraaggesprek en het lichamelijk onderzoek worden er röntgenfoto’s gemaakt om te zien of er schade is aan de botten of het kraakbeen van de knie. Een MRI-scan van de knie is meestal niet nodig, omdat hierop bij het PFPS geen afwijkingen worden gevonden.
Wat is de behandeling?
De behandeling van het patellofemoraal pijnsyndroom is niet operatief. Alleen in zeer zeldzame gevallen wanneer er een ernstige anatomische afwijking wordt gevonden zou een operatie verlichting van de klachten kunnen geven. De behandeling is erop gericht om pijnklachten te verminderen en de functie van de knie te verbeteren. Het is essentieel om te weten dat beweging van de knie en pijnklachten er niet voor zorgen dat er schade ontstaat in de knie. De behandeling kan bestaan uit:
Goede afwisseling tussen rust en bewegen
In de eerste fase van de behandeling is het belangrijk het belastingpatroon aan te passen zodat er geen pijnklachten ontstaan. Er zal een goede afstemming gevonden moeten worden tussen rust en bewegen. Teveel bewegen zorgt voor overbelasting en te weinig bewegen zorgt voor vermindering van spierkracht. Overbelasting kan voorkomen worden door bewegingen die klachten veroorzaken een tijd te mijden. Om de spieren toch sterk genoeg te houden kunnen er oefeningen worden voorgeschreven.
Fysiotherapie
Langzaam moet het knieschijfgewricht wennen aan belasting. De fysiotherapeut geeft oefeningen voor kracht, stabiliteit en coördinatie. Door het verbeteren van kracht en stabiliteit neemt de kans op nieuwe klachten af. Daarnaast is de coördinatie belangrijk om controle te krijgen over bewegingen in de heup, knie en de enkel.
Pijnstillers
Koelen, paracetamol of NSAID’s (zoals ibuprofen of diclofenac) kunnen de pijnklachten doen verminderen.
Kunst- en hulpmiddelen
Steunzolen, taping of een brace kunnen helpen ervoor te zorgen dat de knieschijf beter gepositioneerd is bij het bewegen. Hier is echter geen overtuigend bewijs voor.
Als er geen ernstige anatomische afwijkingen gevonden worden verdwijnen de klachten vaak vanzelf, meestal binnen één of twee jaar.
Contact
Heeft u nog vragen, dan kunt u bellen met de locatie waar u onder behandeling bent:
Zwolle, Kampen of Heerde
Orthopedie
088 624 56 56 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur)
Meppel of Steenwijk
Orthopedie
088 624 96 56 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur)
Kunt u niet komen? Laat het ons snel weten, dan maken wij een nieuwe afspraak.