Stemmings- en angststoornissen of een psychose na de bevalling Stemmings- en angststoornissen of een psychose na de bevalling

Oorzaken van postpartum stoornissen

Als ‘kersverse’ moeder kunt u na de bevalling verrast worden door negatieve emoties. U voelt zich misschien schuldig naar uw baby, andere kinderen, partner en directe omgeving. Het is moeilijk om deze gevoelens met anderen te delen. Er zijn praktische, hormonale en psychologische oorzaken voor deze stemmingsstoornissen aan te wijzen.

Praktisch

Een moeder krijgt na de geboorte ineens een nieuwe verantwoordelijkheid op haar schouders, de zorg voor het kind. Praktisch gezien is de verzorging van een baby een fulltime baan, die naast het gebruikelijke werk gedaan moet worden. Dit is zwaar, hoe goed u er ook op bent voorbereid en hoe zeer u zich ook op het kindje heeft verheugd. Deze verzorgende taak is moeilijk te plannen, onvoorspelbaar en gaat ook ‘s nachts door. Zeker bij het eerste kind brengt de nieuwe ouderrol een verandering teweeg in de verhouding met de partner, wat moeilijk kan zijn. Ook is er na de bevalling vaak sprake van lichamelijke pijn, die alle taken nog zwaarder kan maken. Soms brengt de financiële situatie nog extra spanningen met zich mee.

Hormonaal

Na de bevalling verandert de hormoonhuishouding van de vrouw snel. De hormonen van de placenta (moederkoek) zijn plotseling weggevallen en de borstvoeding komt op gang. Dan duurt het een tijd voor er weer een nieuw hormonaal evenwicht is ontstaan en dat kan invloed hebben op de stemming.

Psychologisch

Er kunnen ook psychologische oorzaken zijn waardoor de moeder zich somber en niet gelukkig voelt. Bijvoorbeeld als zij het gevoel heeft dat haar partner haar niet genoeg ondersteunt. Of wanneer er weinig mensen in de omgeving zijn aan wie zij ondersteuning kan vragen. Ook kan het wennen zijn aan de nieuwe situatie of speelt een tekort aan slaap en uitputting een rol.

Diverse postpartum stoornissen

Na de bevalling kunnen de volgende klachten optreden: 

• kraamtranen (‘post partum/ baby blues’);
• post partum depressie’;
• angststoornissen;
• kraambedpsychose.

Kraamtranen (‘post partum/ baby blues’)

Kraamtranen komen zo vaak voor dat men denkt dat het eigenlijk een natuurlijke reactie is op de bevalling. Kraamtranen beginnen meestal op de vierde dag na de bevalling. Ze duren een tot enkele dagen en verdwijnen daarna weer vanzelf, soms zo snel als ze zijn ontstaan. De klachten bestaan uit huilbuien (zonder duidelijke oorzaak), prikkelbaarheid, slecht slapen, gespannenheid en ongeduld. Behandeling is niet nodig. Liefdevolle ondersteuning van naasten is genoeg.

Post partum depressie

Minder vaak dan kraamtranen komt de post partum depressie voor. Toch overkomt het vrouwen dat ze last krijgen van deze stemmingsstoornis. Een vrouw met een post partum depressie is langdurig somber. Zij heeft gevoelsmatige klachten, zoals: 

• somberheid;
• neerslachtigheid; 
• snel geïrriteerd raken;
• verdrietig zijn; 
• lusteloos zijn; 
• zich waardeloos en/of hopeloos voelen; 
• geen of minder belangstelling voor de baby hebben; 
• overbezorgd zijn voor de baby; 
• bang zijn door de partner in de steek gelaten te worden; 
• zich schuldig voelen; 
• bang zijn de baby wat aan te doen; 
• bang zijn om zichzelf wat aan te doen.

Ook kan zij lichamelijke klachten en geheugenklachten hebben, zoals:

• geen of weinig zin hebben om te eten of juist overmatig eten; 
• slecht kunnen slapen; 
• moeite hebben met concentreren; 
• moeite hebben met beslissingen nemen; 
• vergeetachtigheid; 
• geen zin in intimiteit en seks; 
• extreme vermoeidheid; 
• paniekaanvallen.

Niet alle klachten uit dit rijtje hoeven voor te komen. De depressie verloopt met betere en slechtere dagen, het is hoe dan ook een ellendig gevoel. Vaak voelen vrouwen zich schuldig en schamen ze zich ervoor. Sommige vrouwen sluiten zich af voor hun omgeving.

Angststoornissen

Ook angststoornissen kunnen tijdens de zwangerschap of na de bevalling voorkomen. Hierbij komen een paniekstoornis, gegeneraliseerde angststoornis en een obsessief compulsieve stoornis het vaakst voor.

• Angst- en paniekstoornis na de bevalling. De vrouw is heel angstig en heeft last van ademloosheid, hartkloppingen, opvliegers, pijn op de borst, trillen, duizeligheid en snelle ademhaling. 
• Gegeneraliseerde angststoornis. De vrouw is bang voor meerdere dingen op meerdere gebieden (gezin, werk, sociaal, etc.).
• ‘Obsessief compulsieve stoornis’. De vrouw die hieraan lijdt, wil graag controle houden en heeft angst dit niet te kunnen. Ook kan zij last hebben van nare opdringende gedachten dat ze het kindje ‘iets wil aandoen’ zonder dat die behoefte daadwerkelijk bestaat. Er bestaat veel schaamte rondom deze gedachten en soms vermijdt zij het contact met haar kindje om te voorkomen dat die gedachten zich aan haar opdringen. Zij is angstig en somber.

Behandeling

Post partum depressie en angststoornissen

De behandeling van de post partum depressie kan bestaan uit: 

• voorlichting; 
• begeleiding in het omgaan met de baby; 
• medicijnen: antidepressiva en/of angstdempende medicijnen; 
• ondersteunende begeleidende gesprekken of psychotherapie waarbij de familie betrokken kan worden; 
• groepstherapie met lotgenoten; 
• in het uiterste geval  bij een zeer ernstige depressie die niet opknapt onder medicatie kan elektroconversie therapie worden overwogen.  (hierbij worden de hersenen gestimuleerd door het onder narcose toedienen van lichte elektrische schokken); dit wordt echter alleen in zeer ernstige gevallen toegepast en dus als uiterste mogelijkheid.

Kraambedpsychose

Symptomen (verschijnselen)

Dit is een ernstiger stoornis die gelukkig ook minder vaak voorkomt. De verschijnselen beginnen meestal kort na de bevalling (na een paar dagen tot ongeveer vier weken). Soms zijn er voortekenen voor de naderende psychose: onrust, slecht slapen, vermoeidheid, hoofdpijn, achterdocht, vijandigheid en prikkelbaarheid. Soms zijn deze voortekenen er niet. `

Bij de kraambedpsychose zelf heeft de kraamvrouw last van: 

• angst; 
• onrust; 
• waandenkbeelden en visioenen; 
• ‘grip op de werkelijkheid kwijt zijn’ waarbij de kraamvrouw de mensen om haar heen wel herkent maar geen idee heeft wat die bij haar doen; ook komt het voor dat de kraamvrouw het idee heeft nog te moeten bevallen of dat het kind ernstig ziek is of dood is; 
• stemmen horen; 
• chaotisch gedrag; 
• persoonlijkheidsveranderingen/ buiten zichzelf raken (met gevaar voor het kind); 
• buitensporige achterdocht en wantrouwen;
• verwardheid.

Deze klachten kunnen zeer wisselend over de dag optreden. De kraamvrouw kan van het ene op het andere moment van een ‘normaal’ persoon veranderen in een ‘compleet andere persoon’, waarbij ze soms erg in de war is.

Behandeling kraambedpsychose

Bij een kraambedpsychose moet de vrouw meestal opgenomen worden op een psychiatrische afdeling voor het instellen op medicatie. Natuurlijk staat een steunende begeleiding altijd centraal.

Het POP-team staat klaar

Isala beschikt over een multidisciplinair POP-team (afkorting voor: psychiatrie, obstetrie (verloskunde), pediatrie (kindergeneeskunde). Zie ook de informatie onder ‘zwangerschap en psychische begeleiding (POP)’.

Dit POP-team bestaat uit: 

• gynaecoloog; 
• psychiater; 
• kinderarts;
• medisch maatschappelijk werker.

Op indicatie:

• fysiotherapeut/haptonoom; 
• medisch psycholoog;
• VSO-verpleegkundige (verpleegkundig spreekuur obstetrie); 
• apotheker.

In overleg met elkaar dragen zij zorg voor een juiste behandeling.

Wat kunt u zelf doen?

• Zorg voor voldoende rust, ook al is dat soms moeilijk. Doe dat bijvoorbeeld als het kindje slaapt. Een schoon huis is niet het belangrijkste als u net een nieuwe baby heeft. 
• Vraag om hulp als u daar behoefte aan heeft. 
• Zoek emotionele steun van partner, vrienden en familie. 
• Zorg dat u elke dag aangekleed bent en in elk geval eventjes naar buiten gaat. 
• Wees assertief met uw zorgen; niet alle instanties en hulpverleners herkennen de symptomen en ernst van een postpartum depressie of andere bovengenoemde klachten. Vraag een verwijzing naar professionele hulp voor behandeling van uw depressie. 

Contact

Heeft u nog vragen, vraag dan uw eigen verloskundig zorgverlener gerust om uitleg.
Wanneer u al contact heeft met een behandelaar van het POP-team, dan kunt u bij vragen bij uw eigen behandelaar terecht.
Wanneer een verwijzing naar de POP-polikliniek nodig is, dan kunt u hierover contact zoeken met uw huisarts of verloskundige. Zij kunnen een verwijzing naar de POP-polikliniek voor u in gang zetten.

Verloskunde

088 624 35 55 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur)
088 624 81 61 (spoednummer, bereikbaar buiten kantoortijden)

Psychiatrie

088 624 54 44 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00)
Indien u onder behandeling bent bij de psychiater en u buiten kantoortijden in crisis bent, kunt u contact opnemen met de huisartsenpost Zwolle en aangeven dat u bij een psychiater van Isala onder behandeling bent in het kader van het POP-protocol.

Kindergeneeskunde

088 624 50 50 (bereikbaar maandag tot en vrijdag van 8:30-17:00 uur)