Spruw en candidiasis bij borstvoeding Spruw en candidiasis bij borstvoeding

Wat is spruw of candidiasis?

Tijdens het geven van borstvoeding kan er zowel bij u als bij uw baby een schimmelinfectie ontstaan. Bij de moeder spreekt men van candidiasis, bij de baby van spruw. Meestal gaat het hierbij om de Candida albicans. Veel moeders zijn draagster van deze schimmel en hebben hier normaal gesproken geen last van. Maar door veranderingen in de omgeving van de Candida kan deze ziekmakend worden, zoals bijvoorbeeld in de vagina.

Aanleidingen voor deze veranderingen kunnen zijn:

• verminderde weerstand, stress, overgevoeligheid;
• zwangerschap en bevalling;
• verstoorde suikerhuishouding (diabetes mellitus);
• gebruik antibiotica of hormoonpreparaten, o.a. de pil.

Baby’s kunnen tijdens de geboorte in aanraking komen met de Candida-schimmel en daardoor spruw ontwikkelen. Te vroeg geboren baby’s, baby’s met een laag geboortegewicht en zieke of overgevoelige baby’s hebben een verhoogde kans op spruw. Spruw kan ook overgedragen worden door het laten zuigen op een vinger. Door het drinken aan de borst kan de baby vervolgens bij de moeder candidiasis veroorzaken. Vooral bij een beschadigde huid (tepelkloven) zal de moeder hier gevoelig voor zijn. Het kan ook zijn dat u zelf candidiasis krijgt. U kunt dan uw baby besmetten, waardoor deze spruw krijgt.

Als er sprake is van spruw en/of candidiasis, is het daarom van belang dat zowel uzelf als uw baby behandeld worden, zelfs als maar een van beiden klachten heeft. Is er alleen sprake van een vaginale schimmelinfectie, dan is een behandeling van alleen uzelf voldoende.

Hoe herkent u spruw of candidiasis?

Spruw

De meest voorkomende tekenen bij een baby zijn:

• witte plekken op het mondslijmvlies en de tong, die niet weg te vegen zijn;
• mondslijmvlies ziet roder dan normaal;
• een parelmoerglans op de tong;
• onrustig drinken door pijn of jeuk;
  Tijdens het drinken hoort u een klakkend geluid en uw baby laat vaak los of weigert zelfs de borst. Ook als uw baby niet drinkt, hoort u hem of haar smakken en de lippen aflikken.
• een hardnekkige en pijnlijke luieruitslag.

Overigens is er niet altijd iets te zien bij de baby.

Candidiasis

Een candidiasis kan voorkomen in en op de borst, tepel en tepelhof. De meest voorkomende tekenen zijn:

• verkleuring van de tepel naar rozerood/paars;
• gladde, gespannen, glanzende of schilferige huid;
• kleine bultjes;
• ernstige jeuk die kan overgaan in een scherpe pijn (als messteken), vooral tijdens en na het voeden;
• brandend gevoel en/of pijn die door de arm of rug trekt.

Ook hier geldt dat er niet altijd iets bijzonders is te zien aan de tepels. Raadpleeg altijd een lactatiekundige of (huis)arts bij bovenstaande verschijnselen.

Behandeling van moeder en kind

In principe kunnen candidiasis en spruw vanzelf overgaan. Bij borstvoeding kunnen de klachten echter veel problemen veroorzaken en er is een grote kans dat u en uw kind elkaar over en weer blijven besmetten. Om te voorkomen dat u moet/wil stoppen met borstvoeding is snelle en zorgvuldige behandeling aan te raden. Deze bestaat uit medicijnen (anti-schimmelmiddelen), in combinatie met hygiënemaatregelen en goed aanleggen.

Anti-schimmelmiddelen

Meestal zal de arts een anti-schimmelcrème voorschrijven voor de tepels en zo nodig de billen van de baby. Ook kan hij/zij orale gel (gel via de mond) voorschrijven of een poederoplossing (suspensie) voor in het mondje van de baby. Om terugkeer van klachten te voorkomen moet u na het verdwijnen van de klachten één tot twee weken doorgaan met de behandeling.
Soms helpt de anti-schimmelcrème niet voldoende; de arts kan dan nog een ander middel voorstellen, bijvoorbeeld gentiaanviolet. Is er ook sprake van een bacteriële infectie van de tepel, dan schrijft de arts meestal ook een ontstekingsremmer en/of antibiotica voor.

Als u klachten en/of diepe borstpijn blijft houden of als de klachten terugkeren, kan de arts ook een behandeling met medicijnen in capsulevorm voorschrijven. Die medicijnen, via de mond in te nemen, werken in het hele lichaam. Denkt u eraan om de bijsluiter van de medicijnen te lezen?

Overigens is een gezond lichaam de beste verdediging tegen een overvloed aan schimmel. Het kan daarom een goed idee zijn om uw huisarts te vragen naar onderzoek op bloedarmoede en diabetes, om deze mogelijke aandoeningen uit te sluiten.

Toepassing van anti-schimmelcrème

Moeder

• Spoel na de voedingen uw tepels en tepelhof af met water of met een oplossing van een kopje water plus een theelepel azijn. Zuur is gistdodend. Goed aan de lucht laten drogen.
• Breng na iedere voeding de crème heel dun op tepels en tepelhof aan; dit is effectiever dan 2 tot 4 keer per dag.
• Gebruik telkens een schone vinger. Ga niet met dezelfde vinger over een andere plek en kom niet met de gebruikte vinger aan de tube zalf om besmetting via de tube te voorkomen.
• Verwijder vóór het voeden voorzichtig het eventueel achtergebleven medicijnen van uw tepels. Was daarna de handen.
• Bij kapotte of erg pijnlijke tepels kan het prettig zijn om orale gel of suspensie te gebruiken, want dit hoeft u niet te verwijderen voor de voeding.

Baby

• Bestrijk volgens voorschrift na de voeding goed alle oppervlakten binnen in het mondje van uw baby. Dat wil zeggen: tussen de wangen en het tandvlees, op de tong, onder de tong, boven in de mond en tussen de lippen en het tandvlees. Dit doet u met een schone vinger of met behulp van een wattenstokje.
• De orale gel of suspensie kunt u in de halve dosering ook na iedere voeding gebruiken om het mondje van de baby te behandelen. Dit is effectiever dan vier keer per dag.
• Bij luieruitslag moet u de aangedane plekken dun insmeren.

Doorgaan met voeden?

Borstvoeding kan tijdens de behandeling gewoon doorgaan. Vaak merkt u al verbetering in de loop van de tweede dag. De volgende adviezen kunnen helpen om het voeden minder pijnlijk te laten zijn:

• een pijnstiller innemen, bijvoorbeeld paracetamol;
• vaak en kort voeden;
  Begin de voeding aan de minst pijnlijke borst en schuif de baby door naar de andere borst als de melk is toegeschoten.
• het toeschieten van de melk bevorderen door o.a. warmte, ontspanning of kort kolven met de hand;
• de pijnlijke borst(en) goed laten leeg drinken;
  Eventueel kunt u tijdelijk gaan kolven en de melk op een andere manier geven.
• tepelbeschermers gebruiken.

Hygiënemaatregelen

Onderstaande hygiënemaatregelen zijn adviezen die u naar eigen keuze kunt toepassen.

• Was voor en na elke voeding, het verschonen van de luier en de toiletgang zorgvuldig uw handen gedurende minimaal 15 seconden met warm water en zeep.
• Gebruik wegwerphanddoekjes om te drogen. Verschoon regelmatig handdoeken.
• Houd vingernagels kort.
• Gebruik alleen zure zeep, géén antibacteriële zeep!
• Doe iedere dag een schone bh aan of draag geen bh.
• Verschoon regelmatig zoogkompressen (bij voorkeur katoen). Houd de huid droog.
• Was handdoeken, spuugdoekjes en kleren die in aanraking met de schimmel komen, in heet water (minimaal 60°C). Strijken en in de zon drogen helpt de schimmel te doden.
• Kook spulletjes die de baby in zijn mond gestopt heeft (fopspenen, spenen, bijtringen, speelgoed) en alles wat in contact komt met de moedermelk (kolf, tepelhoedjes en -beschermers) dagelijks uit.
• Reinig meubels grondig.
• Vervang alle tepelhoedjes, fop- en flessenspenen regelmatig, dat wil zeggen: tijdens de behandeling wekelijks.
• Koop nieuwe tandenborstels voor het hele gezin.
• Afgekolfde melk kan prima ingevroren worden en kan gebruikt worden als moeder en kind weer gezond zijn. Dan is het risico op een nieuwe besmetting uiterst klein. U kunt de melk eventueel ook pasteuriseren. 
• Vers afgekolfde melk kunt u gewoon geven aan de baby.
• Behandel alle besmette personen in het gezin. Ga tijdens de behandeling niet samen in bad. Vermijd handelingen waardoor u de schimmel verplaatst tijdens het vrijen en gebruik condooms om besmetting te voorkomen.

Voedingsadviezen

Het is van belang dat u zo weinig mogelijk zoete en suikerhoudende producten gebruikt. Dat wil zeggen: geen suiker aan koffie, thee en maaltijden toevoegen. Gebruik zure melkproducten (karnemelk, yoghurt, biogarde, kwark) zo veel mogelijk. De schimmel ‘leeft’ namelijk op suiker en kan niet tegen zure producten. De zuurgraad van het lichaam reageert goed op zure producten.

Contact

Heeft u nog vragen, dan kunt u bellen met de locatie waar u onder behandeling bent:

Zwolle

Lactatiekundigen
088 624 14 35 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur)

Bent u al thuis, dan kunt u contact opnemen met een lactatiekundige in uw omgeving of uw eigen huisarts. Bij de Vereniging Borstvoeding Natuurlijk vindt u een lijst met lactatiekundigen in ons land. Steeds meer zorgverzekeraars vergoeden lactatiekundige hulp. Jeugdgezondheidszorg- en kraamzorginstellingen verlenen soms gratis lactatiekundige hulp als u lid bent.

Meer informatie

Voor meer informatie kunt u ook terecht bij:

Vereniging Borstvoeding Natuurlijk
Postbus 119
3960 BC Wijk bij Duurstede
(0343) 57 66 26

Borstvoedingsorganisatie La Leche League
Postbus 212
4300 AE Zierikzee
(0111) 41 31 89

Op internet kunt u informatie vinden over borstvoeding en voorkomende problemen via:
www.borstvoeding.nl en www.borstvoeding.com

Verantwoording

Bij het samenstellen van deze tekst is gebruikgemaakt van de brochure van de Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen; Breastfeeding and Human Lactation Third Edition, Jan Riordan (2005 by Jones and Bartlett Publishers, Inc); Brochure 3, Vereniging Borstvoeding Natuurlijk, 2002; Informatieblad spruw en candidiasis van de borst, Vereniging Borstvoeding Natuurlijk, juni 2005, Brochure Spruw en candidiasis, Stiching La Leche League Nederland, 2003, The Breastfeeding Atlas, Third Edition, B. Wilson-Clay & K. Hoover, 2005.