Contact
  1. Isala is koploper in kant-en-klare spuiten

Het lijkt alsof grote farmaceutische bedrijven steeds meer winst willen maken op medicijnen. De prijzen kunnen zelfs zo opgedreven worden, dat zorgverzekeraars het niet meer willen vergoeden. Inmiddels zijn er drie ziekenhuisapotheken die bepaalde dure medicatie zelf (na)maken voor kleine patiëntgroepen. Technisch gezien kan Isala dit ook, maar er zitten veel haken en ogen aan. Hoe zit dat? En hoe helpen Isala’s ziekenhuisapothekers wel de prijzen van medicatie voor onze patiënten zo laag mogelijk te houden?

Medewerker plaatst spuiten in de sterilisatie machine

Ziekenhuisapothekers Douwe van der Meer en Karin Larmené: ‘Bijzondere medicatie voor kleine patiëntgroepen maken wij niet, omdat deze patiënten vooral in academische centra worden behandeld. Wat wij wel doen is het maken en leveren van veel standaardmedicatie in kant-en-klare spuiten. Wij zijn de eerste – en nog steeds de enige - ziekenhuisapotheek die injectiespuiten vult met medicatie en ze vervolgens steriliseert, waardoor ze veelal minimaal twee jaar houdbaar zijn.’

Verschil tussen geregistreerde en weesgeneesmiddelen

Maar laten we bij het begin beginnen. Wat mogen ziekenhuisapothekers wel en wat mogen ze niet? Apothekers mogen wettelijk gezien voor hun eigen patiënten medicijnen (na)maken. Gaan de apothekers echter de markt op met deze geneesmiddelen, dan krijgen ze geheid de juristen van de farmaceutische bedrijven aan hun broek. Want als een farmaceutisch bedrijf een medicijn ontwikkelt en deze registreert bij het Europees Geneesmiddelen Agentschap (EMA) dan garandeert de Europese wetgeving tien jaar exclusiviteit. Dit betekent dat een apotheek het product tijdens deze periode niet op de markt mag brengen. Het gevolg? Het farmaceutisch bedrijf kan in principe voor het medicijn vragen wat hij wil. Naast deze geregistreerde geneesmiddelen bestaan er ook nog de zogenoemde weesgeneesmiddelen. Dit zijn geneesmiddelen die zijn geregistreerd voor zeldzame aandoeningen. De Europese Unie wil met de status weesgeneesmiddel ervoor zorgen dat farmaceuten medicijnen blijven ontwikkelen voor zeldzame aandoeningen.

Prijzen

Douwe: ‘Een hoge prijs van een medicijn valt soms te rechtvaardigen want de ontwikkelingskosten van geneesmiddelen zijn erg hoog. Onder andere door wetenschappelijk onderzoek naar de (bij)werkingen bij patiënten, maar ook doordat de productie vaak erg lastig is. Bovendien komen veel middelen niet door deze onderzoeken en komen dan dus niet op de markt. Als bedrijven of ziekenhuisapothekers deze duur ontwikkelde geneesmiddelen zomaar na zouden mogen maken, zou niemand ze meer ontwikkelen. Maar het andere uiterste is natuurlijk dat fabrikanten de grenzen opzoeken van de prijs die de overheid - de maatschappij dus – wil betalen voor het behandelen van ziekten.’

AMC startte met het (na)maken van een medicijn

Het eerste ziekenhuis dat door de hoge prijzen van weesgeneesmiddelen zelf een medicijn ging (na)maken, was het AMC. Het ging om een medicijn voor kinderen met een zeldzame stofwisselingsziekte. De stof die in dit medicijn wordt gebruikt, bestond al langer. Maar het bleek ook te werken voor patiënten met deze stofwisselingsziekte. Een bedrijf registreerde het middel vervolgens als weesgeneesmiddel - een geneesmiddel geregistreerd voor zeldzame aandoeningen – maar de werkzame stof was dus niet nieuw. De prijs die het bedrijf vervolgens vroeg was ongeveer 170 duizend euro per patiënt per jaar. Dat vonden veel zorgverzekeraars te veel. De ziekenhuisapotheker van het AMC ontdekte dat de grondstof verkrijgbaar was in China en kon de capsules voor zo’n 25 duizend euro per patiënt per jaar maken. Voor de gelegenheid werden de kinderen, die voornamelijk werden behandeld door een specialist in het Canisius Wilhelmina ziekenhuis in Nijmegen, als patiënt ingeschreven in het AMC. Een ziekenhuisapotheek mag immers alleen medicijnen voor eigen patiënten maken. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) oordeelde dat het AMC dit medicijn mocht maken, maar omdat er een onzuiverheid in de stoffen zat, staakte het AMC de productie.

Start platform om zelf maken weesgeneesmiddelen te bevorderen

Om het zelf maken van weesgeneesmiddelen te bevorderen, schenkt de Vriendenloterij de komende vijf jaar ieder jaar een miljoen aan het AMC. Met dat geld wil het ziekenhuis een platform opzetten, zodat ziekenhuizen, apothekers en patiënten kennis en ervaringen kunnen uitwisselen over het bereiden van weesgeneesmiddelen. Het ziekenhuis onderzoekt ook wat patiënten willen weten over het bereiden van weesgeneesmiddelen. Ook apothekers die beginnen met bereiden, of willen meedenken, kunnen straks terecht op het platform.

Nog een gevolg van de wetgeving

Douwe: ‘De markt voor het maken van medicijnen bestaat uit de farmaceutische industrie en enkele ziekenhuisapotheken, de zogenaamde grootbereiders. Eén van die grootbereiders is Fagron.’ Fagron is een bedrijf dat zich richt op de productie van geneesmiddelen die op veel plekken worden gebruikt, maar waarvoor in Nederland geen geregistreerd product beschikbaar is (niches). Isala is een grote afnemer van Fagron, zoals tot voor kort van morfinecassettes. Douwe: ‘Patiënten krijgen deze cassettes mee naar huis als zij in hun laatste levensfase zijn. Onlangs kreeg Isala een brief van een commerciële partij. Deze doet de morfine in infuuszakken en liet dit “nieuwe’’ medicijn registreren. De wet geeft vervolgens aan dat Fagron niet langer mag leveren: er is immers een geregistreerd alternatief. Uiteraard zijn de zakken duurder dan de cassettes via Fagron. Nu zouden wij als ziekenhuisapotheek deze cassettes zelf kunnen gaan maken voor onze eigen patiënten. Maar daarvoor hebben wij niet genoeg productiecapaciteit.’

Dilemma bij het maken van kant-en-klare spuiten

In Isala is er wel volop productiecapaciteit voor het maken van kant-en-klare spuiten. En tot nu toe is Isala het enige ziekenhuis dat spuiten met medicijnen vult en steriliseert. Isala startte hiermee in 2016 en inmiddels worden er jaarlijks zo’n 180 duizend van deze spuiten gemaakt. De kant- en-klare spuiten worden veel gebruikt op verpleegafdelingen, maar ook op de OK en de Intensive care. Denk bijvoorbeeld aan pijnmedicatie, medicatie tegen misselijkheid of voor het geven van een roesje tijdens een endoscopisch onderzoek. Karin: ‘In andere ziekenhuizen is ook veel belangstelling voor deze middelen. Op zich geweldig natuurlijk, maar als Isala veel externe klanten krijgt, lopen we het risico dat een commerciële partij hier brood inziet en ook deze kant-en-klare spuiten gaat maken. Als hij deze spuiten vervolgens registreert, moeten andere ziekenhuizen daar de spuiten afnemen tegen waarschijnlijk hogere prijzen. Gebeurt dat, dan kan Isala daarna alleen nog voor de eigen patiënten spuiten maken.’

Goedkoper en veiliger

Toen Isala verhuisde van twee locaties naar een nieuw ziekenhuisgebouw, besloot de ziekenhuisapotheek zich volledig te focussen op het maken van deze kant-en-klare spuiten en de ampulleerlijn niet te vervangen. ‘Vooraf gevulde spuiten zijn dé toekomst’, zegt Karin overtuigd. ‘Door het aanleveren van kant-en-klare spuiten wordt de medicatieveiligheid verhoogd. Besmettingsrisico is er niet als je de spuit gesteriliseerd op je afdeling krijgt. Daarnaast is er minder risico op fouten. Een medicijn uit een ampul of flesje moet je bijvoorbeeld vaak nog verdunnen. En ook belangrijk, verpleegkundigen houden zo meer tijd over voor patiëntenzorg. Wij zijn een inspiratie voor andere ziekenhuizen. Wij laten in Isala zien dat het werkt.’

De afdeling Klinische Farmacie in Isala is nu bezig met de ontwikkeling van een kant-en-klare spuit met coffeïne voor de NICU (neonatale intensive care unit) Karin: ‘Ook weer een schoolvoorbeeld van hoe de geneesmiddelenmarkt werkt. In het oude ziekenhuis maakten we de coffeïne-ampullen zelf, voor minder dan een euro per stuk. Nu is er een geregistreerd alternatief beschikbaar, dat Isala inkoopt voor 15 euro per ampul. Door de coffeïne in een voorgevulde spuit te leveren, slaan we twee vliegen in één klap. Niet alleen bieden we het product in een veilige kant-en-klare vorm aan, maar bovendien is de NICU minder geld kwijt. En wat we doen is toegestaan, want het is immers voor onze eigen patiënten in Isala.’

Het is tijd voor nieuwe spelregels

Minister Bruno Bruins (medische zorg) volgt de ontwikkelingen op de voet. Bruins gaf aan “de spelregels te willen aanpassen als farmaceuten hun absurde prijzen niet aanpassen”. Vroeger maakten de meeste apothekers veel medicijnen zelf. Inmiddels heeft de industrie de productie van de meeste medicijnen overgenomen en kopen apothekers bijna alle middelen in. Het vak van bereidingsapotheker is inmiddels een specialisatie waar tijdens de opleiding nog maar weinig ziekenhuisapothekers voor kiezen. Gelukkig heeft Isala nog wel die kennis in huis. ‘Karin is een echte bereidingsapotheker’, laat Douwe weten. ‘Daar moeten wij zuinig en blij mee zijn in Isala.’

Benieuwd hoe het vullen van de spuiten in zijn werk gaat? Bekijk dan deze film.

Collegiale doorlevering

Isala beschikt voor de productie over de fabrikantenvergunning en stelt de steriele medicatiespuiten beschikbaar voor collegiale doorlevering. Meer informatie over de steriele spuiten.

 

Gerelateerd nieuws