Patiënten Informatie Dossier
De alvleesklier (het pancreas)
De alvleesklier is een langgerekte, trosvormige klier en wordt ook wel het pancreas genoemd. Bij een volwassen persoon is de lengte van de alvleesklier ongeveer twaalf tot vijftien centimeter en de dikte is ongeveer één tot drie centimeter. De alvleesklier weegt 70 tot 100 gram. De alvleesklier ligt achter in de bovenbuik, voor een deel achter de maag en de twaalfvingerige darm.
De alvleesklier bestaat uit drie delen:
- De 'kop' van de alvleesklier; ligt midden in de buik, onder de lever en tegen de twaalfvingerige darm.
- Het 'lichaam' van de alvleesklier; bevindt zich achter de maag.
- De 'staart' van de alvleesklier; ligt links in de buikholte dicht bij de milt en de linker nier.
De alvleesklier heeft twee belangrijke functies:
1. De spijsvertering
De alvleesklier maakt sappen voor de spijsvertering. Deze sappen bevatten enzymen die nodig zijn voor de vertering van eiwitten, suikers en vetten. In de alvleesklier lopen veel kleine afvoerkanaaltjes die samenkomen in de grote afvoergang van de alvleesklier. Deze afvoergang komt samen met de grote galgang uit in de twaalfvingerige darm (het duodenum). De uitmonding heet de papil van Vater. Dit is een sluitspiertje aan het uiteinde van de alvleesklierbuis. De alvleeskliersappen en de galsappen worden afgegeven aan de twaalfvingerige darm en zorgen voor een goede vertering van voeding.
2. Regelen bloedsuiker
In de alvleesklier zitten kleine klieren die onder andere het hormoon insuline maken. Deze kleine kliertjes heten de 'Eilandjes van Langerhans'. Naast insuline maken zij ook glucagon. Beide zijn belangrijk voor het regelen van de bloedsuiker ons lichaam.
De spijsverteringsenzymen worden pas in de dunne darm actief. Daar helpen ze het voedsel te verteren. Bij een alvleesklierontsteking worden de enzymen in de alvleesklier zelf actief. Dit veroorzaakt schade aan het weefsel van de alvleesklier. Daardoor worden nog meer enzymen uitgescheiden, waardoor de alvleesklier steeds verder 'verteert' en ontstoken raakt.
Afbeelding: ligging alvleesklier
Wat is een acute alvleesklierontsteking (pancreatitis)?
Bij een acute alvleesklierontsteking treedt een ontsteking van de alvleesklier op, die korte tijd kan duren. Meestal komt de ontsteking na dagen tot enkele weken weer tot rust. De alvleesklier kan hierbij volledig genezen. Soms ontstaat er blijvende schade aan de alvleesklier.
Afhankelijk van de ernst onderscheiden we twee soorten ontstekingen:
- Oedemateuze alvleesklierontsteking
- Necrotiserende alvleesklierontsteking
Oedemateuze pancreatitis
Bij een oedemateuze alvleesklierontsteking is de alvleesklier opgezwollen door vocht wat zich in en rondom de alvleesklier bevindt (oedeem). Bij ongeveer vier op de vijf patiënten is er sprake van deze vorm van ontsteking. Deze vorm is het meest gunstig voor de patiënt, omdat het vocht over het algemeen spontaan verdwijnt.
Necrotiserende pancreatitis
Bij een necrotiserende alvleesklierontsteking sterft een deel van het alvleesklierweefsel af (necrose). Dit is een ernstiger vorm en komt bij één op de vijf patiënten voor.
Een bacterie kan zich makkelijk in het afgestorven weefsel nestelen. Dit noemen we pseudocysten. Deze pseudocysten verdwijnen bij de helft van de patiënten vanzelf.
Verschijnselen
Acute en hevige buikpijn is het meest kenmerkende verschijnsel bij een acute alvleesklierontsteking. De pijn kan uitstralen naar uw rug, uw zij en uw schouders. Ook kunnen klachten als misselijkheid, braken, koorts en versnelde ademhaling optreden. Na een maaltijd nemen de klachten toe.
Bij een heftige ontsteking kan het zo zijn dat de darmen minder gaan bewegen, waardoor de spijsvertering moeilijker gaat (dit noemen we een ileus). U kunt dan last hebben van een opgezette buik en braken. Andere bijkomende verschijnselen kunnen geelzucht zijn. Geelzucht ontstaat doordat gal minder goed wegloopt. Dit wordt veroorzaakt door door zwelling van de alvleesklier of door galstenen in de galweg.
Mogelijke oorzaken
Er zijn verschillende oorzaken voor een acute alvleesklierontsteking. De bekendste zijn galstenen en te veel alcoholgebruik. Soms is de oorzaak onbekend (idiopatisch).
De laatste jaren stijgt het aantal gevallen van acute alvleesklierontsteking. Dit heeft te maken met het toegenomen alcoholgebruik. Onderzoek heeft aangetoond dat elke dag meerdere glazen alcoholische drank drinken een verhoogde kans op alvleesklierontsteking geeft. De gevoeligheid van de alvleesklier voor alcohol verschilt per persoon.
De meest voorkomende oorzaken van acute alvleesklierontsteking zijn:
- Bij twee op de vijf patiënten door galstenen, waarbij een verstopping van de afvoergang optreedt.
- Bij één op de driepatiënten door te veel alcoholgebruik.
- Bij één op de vijfpatiënten door een onbekende oorzaak.
Bij één op de tien patiënten ontstaat een acute alvleesklierontsteking door:
- problemen na een ERCP onderzoek (onderzoek galwegen en/of afvoergang alvleesklier);
- gebruik van sommige medicijnen;
- een ongeval;
- een tumor in of in de buurt van de alvleesklier.