Hoofdhuidkoeling bij chemotherapie Hoofdhuidkoeling bij chemotherapie

Haaruitval bij chemotherapie wordt veroorzaakt doordat de haarvormende cellen door de chemotherapiemiddelen worden beschadigd. De werking van hoofdhuidkoeling berust op het verlagen van de temperatuur van de hoofdhuid. Hierdoor neemt de doorbloeding rondom de haarwortels af. Haarvormende cellen nemen hierdoor minder chemotherapie op. Daarnaast wordt door de lage temperatuur de invloed van de chemotherapie op de haarvormende cellen verminderd. Soms wordt haaruitval grotendeels voorkomen. Hoofdhuidkoeling kan niet voorkomen dat overige lichaamsbeharing uitvalt.

Resultaten

Hoofdhuidkoeling wordt succesvol beschouwd wanneer een patiënt dusdanig tevreden is met het haarbehoud dat er geen behoefte is aan het dragen van een pruik of andere hoofdbedekking. Gemiddeld vijftig procent van de patiënten, die zonder hoofdhuidkoeling ernstig haarverlies of kaalheid ontwikkeld zouden hebben, is tevreden met het resultaat. De resultaten bij de toepassing van hoofdhuidkoeling variëren sterk en zijn vooral afhankelijk van de soort en dosering van de chemotherapie. De regieverpleegkundige kan u vertellen wat er bekend is over de resultaten van hoofdhuidkoeling bij de kuur die u krijgt.

Uw arts zal beoordelen of hoofdhuidkoeling in uw situatie kan worden aangeboden. Na informatie door de regieverpleegkundige kunt u beslissen of u hoofdhuidkoeling wilt krijgen.

Risico

Er bestaat een theoretisch risico dat door hoofdhuidkoeling eventuele uitzaaiingen van de tumor in de hoofdhuid niet optimaal worden behandeld. Dit is echter uit onderzoek nooit aangetoond. Op basis van onderzoek bij borstkankerpatiënten is er geen enkele aanwijzing dat hoofdhuidkoeling de kans op uitzaaiingen in de hoofdhuid vergroot. Van andere tumoren dan borstkanker zijn er veel minder gegevens over dit onderwerp bekend. Uitzaaiingen in de hoofdhuid zijn bij bijna alle soorten kanker zeldzaam.

Werkwijze

Hoofdhuidkoeling wordt toegepast door vóór, tijdens en na het infuus met chemotherapie de hoofdhuid te koelen door middel van een koelkap. Door deze koelkap circuleert een koude vloeistof die wordt gekoeld door een koelmachine. De koelkap is doormiddel van een slang verbonden aan de koelmachine.

De koelkap wordt op het hoofd geplaatst. Voor een optimaal resultaat is het van belang dat de kap goed past, daarom bestaan er verschillende maten kappen. Als u voor de eerste chemokuur met hoofdhuidkoeling komt, zal de koelkap worden aangemeten die het best aansluit op uw hoofd. Hier overheen komt een overkap van textiel met een band om de kin voor een betere aansluiting. De koelkap verlaagt de temperatuur van uw hoofdhuid tot ongeveer 15-25 graden Celsius.

Op de dag van de behandeling willen wij graag dat uw haar schoon gewassen is. Draag geen haarspelden en oorbellen tijdens de hoofdhuidkoeling. Mocht u een bril dragen kunnen de pootjes eventueel worden afgedekt met een gaasje zodat u de bril kan ophouden tijdens de hoofdhuidkoeling.

Indien u snel last heeft van hoofdpijnklachten is het raadzaam 1 uur voor uw afspraak op de dagbehandeling 2 paracetamol in te nemen.

Hoofdhuidkoeling werkt alleen als het bij elke chemotherapietoediening wordt toegepast.

Voorkoelen

Een half uur voor het begin van de chemokuur krijgt u de kap op uw hoofd. Dit is om de hoofdhuid voor te koelen. Voor het aanbrengen van de kap maken wij uw haar nat met een plantenspuit.Tijdens de voorkoeltijd kan het infuus worden ingebracht en kan eventuele medicatie voorafgaand aan de chemotherapie worden toegediend.

Hoe u de hoofdhuidkoeling ervaart is persoonsafhankelijk. De eerste 10-15 minuten kan de kou op uw hoofd onaangenaam aanvoelen. U kunt hoofdpijn krijgen, waarvoor paracetamol over het algemeen afdoende is. Hierna is uw hoofdhuid meer gewend aan de kou en is hoofdhuidkoeling over het algemeen goed te verdragen. Wel kunt u het koud krijgen over uw gehele lichaam. Daarom raden wij u aan om warme kleding (een vest) mee te nemen. Ook is er altijd een deken beschikbaar voor u op de afdeling.

U kunt altijd stoppen met hoofdhuidkoeling als u het niet goed verdraagt of de mate van haarbehoud niet aan uw verwachtingen voldoet.

Koelen tijdens de toediening van chemotherapie

De meeste mensen zitten op een comfortabele behandelstoel tijdens de hoofdhuidkoeling en toediening van chemotherapie. U kunt niet rondlopen als de kap aan de machine gekoppeld is. Tijdens het gebruik van de hoofdhuidkoeler kunt u wel naar het toilet. De hoofdhuidkoeler wordt dan even losgekoppeld.

Nakoelen

Na afloop van de chemokuur houdt u de kap nog vaak 90 minuten op. Pas daarna is de hoofdhuidkoeling afgerond. Door het toepassen van hoofdhuidkoeling bent u ongeveer 2 uur langer in het ziekenhuis. Bij enkele chemotherapiemiddelen is de nakoeltijd korter.

Verloop van de behandeling

Ook als hoofdhuidkoeling wordt toegepast (en succesvol is) treedt er meer haarverlies op dan normaal gesproken. Tijdens toepassing van hoofdhuidkoeling kan haarverlies geleidelijk toenemen en pas na enkele behandelingen zichtbaar worden. Tot nu toe is in de praktijk gebleken dat de mate van haarverlies het grootst is na de eerste twee kuren. Enkele dagen voordat het haarverlies begint kan haarpijn optreden, die kan aanhouden tijdens de periode van haarverlies.

Tijdens de periode van hoofdhuidkoeling blijft het haar groeien, maar een stuk langzamer dan normaal. De conditie van uw haar gaat door de chemotherapie achteruit. Het haar wordt vaak doffer.

Voorafgaand aan elke kuur zal bij de controle bij specialist of regieverpleegkundige het resultaat van de hoofdhuidkoeling met u worden besproken. Mocht u veel haaruitval hebben gehad na de voorgaande kuur en twijfelen over het voortzetten van hoofdhuidkoeling bij de chemotherapie, neem dan contact op met uw regieverpleegkundige.

Haarverzorging

Het is niet precies bekend welke factoren belangrijk zijn om hoofdhuidkoeling succesvol te maken. We geven de volgende adviezen op basis van ervaringen uit de praktijk.

Het is belangrijk dat uw haar voorzichtig wordt behandeld om te voorkomen dat het droog wordt en afbreekt. Was het haar daarom minder vaak.

Het kleuren van de haren of permanenten is niet bewezen nadelig voor het haar voor, tijdens of kort na de periode van hoofdhuidkoeling. Het is wel raadzaam om hierbij zo weinig mogelijk schadelijke stoffen (als waterstofperoxide) te gebruiken. Vraag uw kapper naar het minimaal gebruiken van schadelijke stoffen. De voorkeur gaat uit naar natuurlijke producten.

Overige tips

• Gebruik alleen milde haarproducten, om uitdroging van uw haar of hoofdhuid te voorkomen.
• Gebruik een conditioner of crèmespoeling.
• Droog uw haar door te deppen in plaats van te wrijven.
• Kam uw haar met een zachte borstel of een grove kam.
• Bind het haar niet te strak bijeen.
• Gebruik geen föhn, krultang, stijltang of heet water. Hitte tast het haar aan en maakt het droger waardoor het sneller afbreekt.
• Het effect van middelen die haargroei zouden bevorderen of haaruitval zouden kunnen voorkomen, is nooit wetenschappelijk aangetoond.

Hoofdbedekking

Wij kunnen niet garanderen dat u zo weinig haaruitval zult hebben, dat u geen haarwerk of andere hoofdbedekking (sjaal, mutsje of hoed) nodig heeft. Wij adviseren u om uit voorzorg een haarwerk in bestelling te nemen of u op andere mogelijkheden van hoofdbedekking te oriënteren. U leest hier meer over in de 'Behandelwijzer chemotherapie'. 

Met de haarwerkspecialist kunt u afspreken dat u het haarwerk niet hoeft te kopen als u geen of weinig haaruitval heeft. U neemt dan een haarwerk in bestelling. Spreek met de haarwerkspecialist af, of er kosten worden berekend wanneer het haarwerk niet wordt afgenomen.

Iedere patiënt heeft vanuit de basisverzekering recht op een vergoeding. Daarnaast kan er bij een aanvullende verzekering een hoger bedrag worden vergoed. Soms is er ook een vergoeding voor andere hoofdbedekkingen inbegrepen. Informeer bij uw eigen ziektekostenverzekeraar wat voor u van toepassing is.

Meer informatie

Op de website van het Isala Oncologisch centrum kunt u een voorlichtingsfilm over hoofdhuidkoeling bekijken. U ziet hier onder andere hoe een hoofdhuidkoeler eruit ziet en u hoort patiëntervaringen.

De website www.hoofdhuidkoeling.nl geeft een samenvatting van de kennis over haaruitval en hoofdhuidkoeling. U vindt daar onder andere een keuzehulp die per type en dosering chemotherapie de kans op haaruitval geeft mét en zonder hoofdhuidkoeling.

Contact

Heeft u nog vragen, dan kunt u bellen met de locatie waar u onder behandeling bent:

Zwolle/ Meppel

Regieverpleegkundigen
(bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur)