Leukemie is een vorm van bloedkanker. Deze kwaadaardige aandoening van de witte bloedcellen (leukocyten) ontstaat in het beenmerg waar de aanmaak van bloedcellen plaatsvindt. Bij acute leukemie is er sprake van een snelle woekering en ophoping van onrijpe leukocyten (blasten genoemd) in het beenmerg. Vaak gebeurt dit ook in het bloed en soms in organen als lever, longen en het zenuwstelsel.
Acute leukemie ontwikkelt zich, in tegenstelling tot chronische leukemie, over het algemeen in zeer korte tijd en kan levensbedreigend zijn.
Er zijn twee hoofdvormen van acute leukemie: acute myeloïde leukemie en acute lymfatische leukemie. Beide hebben een onderverdeling in verschillende soorten.
- Acute myeloïde leukemie is de meest voorkomende vorm waarbij er een woekering is van jonge cellen (blasten) die niet uitrijpen tot volwassen leukocyten (witte bloedcellen).
- Acute lymfatische leukemie is een leukemie waarbij jonge lymfatische cellen (een ander soort witte bloedcellen) woekeren. Bij volwassenen komt acute lymfatische leukemie veel minder voor. Bij kinderen is acute leukemie vrijwel altijd lymfatisch.
Verschijnselen
De eerste symptomen (verschijnselen) van acute leukemie zijn vooral vermoeidheid en bloedarmoede. Ook kunt u vaker infecties hebben, blauwe plekken en slijmvliesbloedingen in mond en neus. Daarnaast ontstaan soms klachten als botpijnen, gezwollen tandvlees en klachten als gevolg van vergrote lymfklieren en milt. Deze symptomen worden veroorzaakt doordat de gezonde bloedcellen in het beenmerg worden verdrongen door de blasten die zich, behalve in het beenmerg, ook elders ophopen.
Oorzaak
Over de oorzaak van acute leukemie is vrijwel (nog) niets bekend. Wel hebben de meeste vormen van acute leukemie chromosomale afwijkingen in de kernen van de leukemiecellen (chromosomen bevatten DNA, het erfelijk materiaal). Chromosomale afwijkingen bepalen grotendeels het groeigedrag van de acute leukemie. Ze zijn belangrijk voor de prognose en de behandeling. Afwijkingen van de chromosomen zitten alleen in de kankercellen, daarom is acute leukemie niet erfelijk.
Onderzoek en behandeling
Onderzoek
De diagnose acute leukemie wordt gesteld door bloedonderzoek en een beenmergpunctie (of biopt). Vanzelfsprekend is ook lichamelijk onderzoek vereist. Met de beenmergpunctie wordt eveneens onderzoek gedaan naar chromosomale afwijkingen van leukemiecellen.
Behandeling
De behandeling van acute leukemie wordt bepaald door het type (myeloïd of lymfatisch) en door uw leeftijd. De behandeling vindt plaats volgens protocollen van Hematologie-Oncologie voor Volwassenen Nederland (HOVON). Iedereen met acute leukemie waar dan ook in Nederland krijgt daardoor dezelfde behandeling. Door voortgaande ontwikkelingen in de hematologie-oncologie worden regelmatig kleine aanpassingen aangebracht aan het behandelingsprotocol voor acute leukemie. Ook kan een afwijkende (patiëntspecifiek) behandeling plaatsvinden doordat iedere acute leukemie (er zijn meerdere soorten) zijn eigen kenmerken heeft.
Behandeling acute myeloïde leukemie
Chemotherapie
De behandeling van acute myeloïde leukemie bestaat in principe uit twee intensieve chemotherapiekuren waarvoor een ziekenhuisopname noodzakelijk is. De opnameduur is meestal drie tot vier weken per kuur.
Stamceltransplantatie
Na een succesvolle behandeling met een compleet herstel van het beenmerg en bloedwaarden (complete remissie genoemd) volgt voor mensen die jonger zijn dan zestig tot 65 jaar nog een derde chemotherapiekuur óf een stamceltransplantatie (beenmergtransplantatie) van een donor of van uzelf. Dit is afhankelijk van het type acute myloïde leukemie.
Een stamceltransplantatie van een donor (broer, zus of onverwante donor) heet een ‘allogene stamceltransplantatie’ en van uzelf een ‘autologe stamceltransplantatie’. Een stamceltransplantatie van een donor is vrij vaak nodig omdat met alleen chemotherapiekuren de acute leukemie meestal later weer terugkomt. Als u ouder bent dan zestig tot 65 jaar, krijgt u vaak ook een stamceltransplantatie van een donor, mits uw conditie goed is en u niet ouder bent dan zeventig tot 75 jaar.
Bijwerkingen en gevolgen
Gedurende de chemotherapiekuren komen vaak infecties met koorts en pijnlijke slijmvliezen in mond en maag-darmkanaal voor.
Behandeling acute lymfatische leukemie
Chemotherapie
De behandeling van acute lymfatische leukemie bestaat uit meerdere (vier of meer) chemotherapiekuren. Meestal wordt u hiervoor opgenomen in het ziekenhuis. De opnameduur wisselt per kuur.
Medicijnen en ruggenprik
Naast chemotherapie is het medicijn prednison zeer belangrijk. Bij acute lymfatische leukemie worden altijd meerdere ruggenprikken (lumbaalpuncties) verricht om te onderzoeken of de leukemie zich heeft uitgebreid naar het centrale zenuwstelsel (een kenmerk van de acute lymfatische leukemie). Meestal wordt tijdens deze lumbaalpunctie ook een kleine hoeveelheid chemotherapie in het ruggenmergvocht gespoten.
Stamceltransplantatie
Na een succesvolle behandeling met een compleet herstel van het beenmerg en bloedwaarden (complete remissie genoemd) volgt voor mensen die jonger zijn dan 65 jaar vaak een stamceltransplantatie (beenmergtransplantatie) van een donor.
Onderhoudsbehandeling
Als er geen transplantatie plaatsvindt, krijgt u na de intensieve chemotherapiekuren nog één of twee jaar een onderhoudsbehandeling met milde chemotherapie en het medicijn prednison. Dit gebeurt poliklinisch.
Bijwerkingen en gevolgen
Gedurende de chemotherapiekuren komen vaak infecties met koorts en pijnlijke slijmvliezen in mond en maag-darmkanaal voor.
Bent u ouder dan 65 jaar?
Acute lymfatische leukemie komt slechts zelden voor bij mensen ouder dan 65 jaar. Bent u ouder dan 65 jaar, dan wordt de behandeling op maat samengesteld. Meestal krijgt u twee chemotherapiekuren (met het medicijn prednison). Na een succesvolle behandeling met een compleet herstel van het beenmerg en bloedwaarden (complete remissie genoemd) krijgt u meestal nog één of twee jaar een onderhoudsbehandeling met milde chemotherapie en het medicijn prednison. Dit gebeurt poliklinisch.
Behandeling acute leukemie en ouder dan tachtig jaar?
Voor mensen boven de tachtig jaar met acute leukemie is de standaard chemotherapie vaak te intensief. U wordt dan poliklinisch ondersteund waarbij u meestal een milde chemotherapie krijgt om de groei van de leukemie te remmen (en soms ook om het nog wat terug te dringen). Dit gebeurt vaak in combinatie met bloedtransfusies om de klachten van bloedarmoede op te heffen.
Tot slot
Over de behandeling die uw arts aan u heeft voorgesteld, kunt u meer lezen in het Patiënten Informatie Dossier (PID) Hematologische aandoening onder het kopje ‘Behandeling’.
Contact
Heeft u nog vragen, dan kunt u bellen met de locatie waar u onder behandeling bent:
Zwolle
Oncologie
088 624 60 40 (bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur)
Kunt u niet komen? Laat het ons snel weten, dan maken wij een nieuwe afspraak.
